Phạm Thị Hoài
Ông là đại diện cuối cùng của một thế hệ mà chúng ta chỉ còn gặp
lại trên những trang hồi kí, Thế hệ Vàng của cuộc Cách mạng Giải phóng
Dân tộc, trong sáng, lãng mạn, tràn đầy lí tưởng. Qua mỗi thế hệ đến
sau, vàng dần biến thành đồng thau và thế hệ hiện đang lãnh đạo đất nước
này trông không khác gì đất sét. Người ta thương tiếc ông như rỏ nước
mắt cho những phẩm chất đẹp đẽ cũng theo ông về bên kia, để lại bên này
một thế giới chân không về giá trị.
Ông là một trong hai nhà lãnh đạo Việt Nam tắm trong một hào quang
quốc tế. Người kia đã khuất từ chính xác 44 năm trước. Trong cái bóng
của ông, các chính khách đương thời của chúng ta trông không khác các vĩ
nhân tỉnh lẻ. Gắn với tên ông, chế độ cộng sản ở đất nước này dường như
dễ gây thiện cảm hơn, thậm chí lung linh hơn trong mắt thế giới. Hào
quang ấy hẳn cũng đã giúp ông tránh được số phận của nhiều đồng chí và
cộng sự thân thiết từng bị nuốt chửng trong chiếc hộp đen của quyền lực
đỏ đến nay còn khép kín. Những ngày này, khi hào quang ấy cũng theo ông
ra đi, người ta bám vào nó như vầng sáng cuối cùng hắt lại từ dĩ vãng.
Theo ông ra đi là thiên tài quân sự mà huyền thoại đã từ lâu bịt kín
mọi ngả nhận thức khác. Thiên tài cầm quân của ông đồng hóa thành thiên
tài chống ngoại xâm của Đảng Cộng sản, điều sẽ trở thành biện minh số
một cho độc quyền thống trị vĩnh cửu của tập đoàn chính trị mà ông suốt
đời trung thành này. Thành tích của vị “Napoléon Đỏ” đã đứng cao hơn núi
máu xương chiến trường. Những ngày này hoài niệm đạn bom lên tiếng để
hiện thực lặng im, rằng đất nước của vị tướng vĩ đại đã thắng trong
chiến tranh và thua trong hòa bình. Gần nửa cuộc đời sau của ông là bằng
chứng lặng lẽ của hiện thực ấy.
Theo ông ra đi là những hi vọng tìm một điểm tựa tầm cỡ khai quốc
công thần cho một hành trình cứu quốc mới, đưa Việt Nam ra khỏi vòng
tròn ma quái của nghèo hèn, lạc hậu, băng hoại, phụ thuộc, chuyên chế và
hỗn loạn. Dù chỉ lên tiếng một số lần, có thể là quá thưa thớt và yếu
ớt so với mong đợi, và không bao giờ chạm lằn ranh cho phép của thể chế,
ông đã là một biểu tượng, một chỗ dựa tinh thần, một uy quyền đạo đức
trong một khung cảnh thiếu vắng mọi điểm tựa. Dù chưa từng có một ảnh
hưởng quyết định nào với nền chính trị Việt Nam và quá khiêm nhẫn để đột
phá và cách tân, ông đã là một địa chỉ của hi vọng cải cách.
Theo ông ra đi là thời đại đã thành cổ điển của những đại tự sự giải
phóng dân tộc, chống thực dân, chống đế quốc, chống phong kiến, cách
mạng vô sản và chủ nghĩa cộng sản như nấc thang tiến hóa cuối cùng của
nhân loại. Một thời đại đầy xung đột, lầm than, bạo lực. Một thời đại
đầy ấu trĩ, cuồng tín, u mê. Song cũng đầy những vẻ đẹp của niềm tin
giản dị và hùng tráng bởi những nhân cách và tầm vóc phi thường. Thời
đại ấy đã cáo chung ngay khi ông còn sống. Bây giờ ông có thể cùng thời
đại của mình yên nghỉ. Một cuộc đời dài có thể vắt qua hai thế kỉ, song
không một vĩ nhân nào trong lịch sử đóng được dấu ấn lên hai thời đại kề
nhau.
Kính cẩn vĩnh biệt ông. Vĩnh biệt một thời đại. Cầu cho thời đại hôm nay không còn cần đến những vị tướng và những chiến trường.
© 2013 pro&contra
