Anh Ba Sàm
2- Chỉnh Đảng
Mấy tháng trước, trong cuộc chuyện trò, thằng bạn đang là
lãnh đạo một cơ quan pháp luật, cũng diện con ông cháu cha, bảo: “Chế
độ này mà đổ thì tao với mày nó thịt đầu tiên!” Hắn cười: “Thì tao đang
làm cái việc để cho nó không ‘đổ’, mà sẽ dần dần thay đổi, phát triển
tốt đẹp hơn”.
Không nhớ được bao nhiêu năm, BS hay tranh cãi chuyện chính trị với
cha hắn. Ông coi hắn như “thằng phản động”. Khi Gorbachev nổi lên, Liên
Xô sụp đổ, ông đã có những vần thơ căm giận, nguyền rủa kẻ mà không ít
người Việt, trong đó có hắn, coi như ân nhân.
The Tank Man - Thiên An Môn
Thế rồi cũng không rõ từ khi nào, ông thay đổi trong lặng lẽ. BS bỏ
nhà nước ra kinh doanh, lờ đảng của ông đi, không thèm “sinh hoạt”, vậy
mà ông không nói gì. Khi hắn tâm sự muốn tự ứng cử Quốc hội, trên giường
bệnh, ông gọi điện mời Chủ tịch MTTQ Phạm Thế Duyệt tới để hỏi han, “gửi gắm”.
BS hiểu về cha mình rất ít. Hồi đi học, hắn nghe lỏm người lớn bàn
tán chuyện trong một đại hội đảng, chỉ có ông Võ Nguyễn Giáp và cha hắn
dám lên tiếng phản đối trò “chia tổ” ra của ông Lê Đức Thọ khi thảo luận
những vấn đề gay cấn, “nhạy cảm”. Thời “Đổi mới”, cả nước khí thế hồ
hởi, thì ông có tiếng là người cảnh báo mạnh mẽ về tình trạng mà ông gọi
là “tham ô chính sách”, thứ ngày nay đã nổi lên là công cụ kiếm chác số
một của quan tham. Hắn học ông hai đức tính, liêm khiết và thẳng thắn,
nhưng sớm nhận ra và không theo con đường mà ông và các đồng chí của
mình đã chọn và hy sinh suốt đời.
Những năm cuối 1980, đầu 1990, trong các “hội Việt kiều
yêu nước”, tổ chức thân chính quyền miền Bắc từ trước 75’, tồn tại tới
khi đó, một làn sóng sôi sục, náo nức. Liên tiếp những sự kiện, từ Cuộc thảm sát tại Quảng trường Thiên An Môn 1989 cho tới Bức tường Berlin sụp đổ,
rồi cả hệ thống XHCN Đông Âu đổ theo, đã khiến rất nhiều trí thức, lãnh
đạo các hội muốn Việt Nam phải thay đổi nhanh tương tự, nhất là không
khí “Đổi mới” khi đó cũng ít nhiều thuận lợi. Một số hội gửi tâm thư cho
lãnh đạo đảng, quốc hội trong nước đòi phải “đa nguyên đa đảng”.
BS đã có những cuộc tranh cãi thâu đêm với vài người trong số họ
quanh chủ đề này. Đại để quan điểm của hắn là tán thành Việt Nam phải
thay đổi theo xu hướng đó, nhưng không thể nhanh, mạnh như Đông Âu được,
vì bản chất chế độ chính trị, dân trí, văn hóa ở VN quá khác.
Sau những kiến nghị không thành, cùng với diễn biến trong nước ngày
càng có xu hướng khép lại về tư tưởng, các hội “Việt kiều yêu nước” dần
dần phân rã. Trong nước thì giới trí thức, văn nghệ hụt hẫng, không ít
người gặp phiền toái vì “tự cởi trói” hăng quá.
Bức bối trước hai luồng diễn biến chính trị và quan điểm trái ngược,
hắn đã lặng lẽ viết một bài báo với tựa đề: “Vì vận mệnh Dân tộc, hãy hy
sinh quyền lợi của đảng”, đăng trên tạp chí Đất Việt của Hội người Việt
Nam ở Canada. Đại để trong đó đánh giá thực trạng Đảng CSVN mặc dù lấy
được lòng tin ghê gớm trong dân chúng qua mấy cuộc chiến, nhưng đã trở
nên không còn thích hợp nhiều lẽ, nó phải tự cải tổ, giảm bớt dần quyền
lực, trao vào tay nhân dân, để dần dần tiến tới một nền chính trị đa
nguyên.
Cho đến lúc này, hắn vẫn không thay đổi quan điểm trên. Những bài báo khác sau này liên quan tới đảng CSVN như Nếu tôi là lãnh đạo – Sửa ngay hai thói xấu (1989), Đảng viên hay Ông chủ (2006), Tự đề cử, 31 năm – Vết thương chưa lành, Cầu kiều (2007), Cải cách hành chính trước hết từ bộ máy của Đảng (2008), v.v.. đều liền mạch như vậy, kể cả nhiều tiểu phẩm tếu đả kích những thói hư tật xấu của giới lãnh đạo cũng mang mục đích tương tự.
3- Dân trí
Khi gia nhập đảng CSVN, nguyện đi theo lý tưởng cộng sản, thế rồi hắn đã tìm thấy một lý tưởng khác, như viết trong Tuyên ngôn “Phá vòng nô lệ”.
Sau 1975, có những thứ mà Sài Gòn, miền Nam làm cho hắn rất lạ và không thể quên.
Một đêm, chạy xe máy về nhà (ông cậu), tới ngã tư đèn đỏ, ngó hai bên
đường vắng hoe, hắn rồ ga tính vọt thẳng. Bất ngờ nghe bên tai tiếng
thắng xe cái rẹc, liếc qua thấy ông lão với chiếc xích lô trống không.
Quê quá, phải dừng theo! Nhiều năm sau, ở Hà Nội, những ngã tư đông đúc
như Tràng Tiền-Hàng Bài, ngoài một chú cảnh sát đứng bục, thường phải
thêm có 4 chú cầm gậy chặn bốn phía, lùa, đuổi mà cũng không xuể.
Lên xe bus, xe đò trong Nam luôn cho hắn những cảm giác thích thú để
quan sát. Đủ các hạng người, mà sao không chen lấn, cãi vã. Khách nhường
ghế cho nhau, thăm hỏi, chỉ đường tận tình (những thứ mà cho đến hôm
nay, trên xe bus Hà Nội, người ta phải ghi lên tấm biển to đùng, thành
“Nội quy”). Lơ xe lăng xăng xách, buộc chằng đồ cẩn thận cho khách, nhảy
lên mui, đeo bên thành xe la nhắc người dưới đường cẩn thận.
Người ta làm việc như điên, nhưng tiêu xài cũng dữ. Chiều chiều là
quán nhậu tấp nập, đàn ông lai rai vài xị đế tới tối. Về nhà, đánh một
giấc, sớm mai lại lao vào làm quần quật. Nhậu ở nhà thì vợ con phải cung
cúc hết mình phục vụ, như chuyện đương nhiên. Từ “nhậu” người Bắc học
được từ đây, cùng với những ngôn từ trong Nam được cho là “chịu chơi”,
“hiện đại”, như “Tiệm” (hớt tóc, phở), “Nhà” (may, thuốc)…
Người Bắc nhịn ăn để mặc, người Nam nhịn mặc để ăn. Hắn cho đây là
phát hiện của riêng mình. Có lẽ họ bù trừ cho nhau thì đất nước này sẽ
tốt đẹp hơn, đủ thứ, từ nết ăn ở cho tới tính tình.
Không như Hà Nội, chung cư Sài Gòn khi đó không có chuyện cơi nới,
lấn chiếm hành lang, chỗ công cộng. Người ta quan tâm, giúp đỡ nhau rất
tự nhiên, nhưng lại ít xoi mói đời tư, ganh ăn tức ở như người Bắc.
1979, về miền Tây. Nhiều tháng ăn ở cùng nông dân, thấy rõ con người ở
đây ngoài nét hiện đại bề nổi bằng những vật dụng gia đình, thì thiếu
hẳn một nền tảng văn hóa mà ngoài Bắc có lợi thế của xứ sở đã an cư lạc
nghiệp rất lâu đời.
Sống cùng một gia đình nông dân khá giả ven sông Hậu, hắn vô cùng ngỡ ngàng và lúng túng về điều kiện vệ sinh. Ao cá vồ
với những chiếc “cầu tõm” đơn sơ là điển hình cho thứ “nhất cử lưỡng
tiện” của tiêu hóa và bài tiết. Những gia đình không có ao thì kênh
rạch, sông vừa như “giếng khơi”, vừa nhà vệ sinh. Vậy mà họ vẫn lấy nước
kênh, sông về bể, lóng phèn và uống “sống”. Có bữa, chiến sự trên biên
giới Việt Miên dữ dội, sáng ra, chỉ ít phút mà ngó thấy cỡ dăm xác người
như trâu trương trôi lờ đờ dọc sông. Vậy mà bà chủ nhà vẫn xách nước
lên, đổ vào chiếc lu ngoài cửa, ai đi qua cũng múc uống.
Người dân sợ sệt vô cùng những gì liên quan tới nhà nước. Một bữa,
trong bàn nhậu, thấy anh hàng xóm bị một tay thanh niên mặt non choẹt
hoạnh họe chửi bới mà cứ nín thinh, hỏi sao vậy, anh thì thầm: “Nó là …
đoàn viên đấy!”
Bàn chuyện “dân trí” đương nhiên bao hàm cả với những người trong cơ
quan công quyền, giờ hay được gọi là “quan trí”. Câu hỏi bao nhiêu năm
vẫn đi theo hắn: tại sao cán bộ, nhất là ở những cơ quan pháp luật, với
người dân luôn có ngăn cách rất lớn?
Những gì hắn kể ở phần đầu đã trả lời phần nào câu hỏi. Và còn rất nhiều nữa.
Những tờ báo hàng ngày thường trực trong công sở là tờ Nhân dân, Hà
Nội Mới, hình như vẫn chưa đủ, một thời còn có quy định giờ đọc báo tập
thể 15 phút. Thế mà nhiều đồng nghiệp, trong giờ làm việc chẳng biết làm
gì, ngáp ngắn ngáp dài, ôm tờ Nhân dân xoay ngược xoay xuôi đến nhàu
nát, nhưng cũng chẳng dám chuồn ra ngoài “chạy” việc riêng, vì sợ bị
kiểm điểm.
Nhưng kể cả nhiều vị, cũng đi đây đi đó, mà sao vẫn … “nguyên bản”.
Như ông sếp của hắn, có tận 7 năm “lăn lộn” ở New York, vậy mà vẫn rất
“chân quê”, quần đùi vắt lưng ghế, dép lê loẹt quẹt, khạc nhổ tứ tung …
Hắn vẫn tự thấy mình may mắn, khi được quen, được học hỏi những người
có hiểu biết, môi trường sống, làm việc khác hẳn. Những năm tháng còn
là người nhà nước, thì có nghệ sĩ Văn Vượng, đạo diễn Trần Văn Thủy, sau
này ra thành người “tự do” có TS Lê Đăng Doanh, TS Nguyễn Quang A,… là
những bậc đàn anh giúp hắn mở mắt ra thêm ít nhiều. Hắn vẫn hằng ao ước,
giá như những người trong bộ máy đảng, chính quyền, các vị lãnh đạo có
được những mối quan hệ gần gũi, bình đẳng với giới trí thức, văn nghệ,
thì đất nước này, người dân VN ta sẽ đỡ khổ hơn bao nhiêu.
Học không phải chỉ “tri thức”, mà cả lối sống, không chỉ ở những
người “lắm chữ”, có danh vị, mà cả từ những con người bình thường, thậm
chí bị coi như tội phạm.
Nhớ mãi một chuỵên, khi BS mới hơn 10 tuổi, ở nhà nông dân nơi sơ
tán. Trong bữa ăn, hắn gặm qua quít một miếng xương, rồi liệng ra mâm.
Cụ chủ nhà gắp lên, gặm nốt.
Khi tiếp xúc với các sĩ quan, công chức chế độ cũ “cải tạo”, hắn biết
thêm nhiều điều lạ, đáng quý ở họ. Gần gũi với ông Ng., trại Z30D, Hàm
Tân, một cựu thiếu úy cảnh sát đặc biệt, nghe kể nhiều chuyện đời, mới
biết ông có “nghề tay trái”, là đệm đàn guitar điện cho các quán cà phê.
Không như người cán bộ cộng sản, họ hoạt động văn hóa xã hội mà kiếm
thêm những đồng tiền chính đáng, tự nhiên và thấy tự hào. Đến khoảng
giữa những năm 80’, khi xem bộ phim “Con thú tật nguyền” của Hồ Quang Minh, càng thấy những hiểu biết, nhìn nhận của mình về “đối phương” một thời là đúng.
Có điều, chính những người được tiếp xúc sớm, nhiều hơn với xã hội
dân chủ, văn minh phương Tây, trong đó có giới trí thức, văn nghệ hai
miền, đã xuất ngoại học, làm việc, hay định cư ở nước ngoài, hàng chục
năm qua, cũng không tránh khỏi những cái tật rất Việt Nam của mình, từ
lối tư duy, cho tới tính cách. Hình như họ đáng phải được “nâng cao dân
trí” hơn cả người dân, vì là kẻ dẫn dắt dân chúng đưa xã hội đi tới, đấu
tranh, cải hóa giới lãnh đạo chính trị. Những nhận xét này hắn đã
nghiền ngẫm, hì hụi trong 3 tháng một bài viết công phu: Quyền lực và tri thức.
Và một thành phần xã hội đóng góp quan trọng cho mở mang dân trí,
nhưng lại được ví như thứ “Quyền lực thứ Tư”, đáng lẽ phải lưu tâm trong
bài viết này hơn cả, là làng báo VN. Nhờ đặc thù công việc, hắn may mắn
tiếp xúc nhiều với họ, dễ phải tới trăm người trong mấy chục năm qua.
Thế rồi như nhân duyên, blog và báo cứ đan xen, gắn kết trong công việc,
suy nghĩ của hắn hàng ngày.
4- Blog-báo
Để tiếp nối những gì đã đề cập trong bài Ba Sàm 4 tuổi, xin được trao đổi nhiều hơn những chuyện “bếp núc” tỉ mẩn hàng ngày.
Giữa giai đoạn “bùng nổ” của loại blog Yahoo!360º, như một bài lược sử blog Việt Nam mới đây viết, hắn lọ mọ mở blog và tìm hiểu.
Các hệ thống blog tựa như những khu đô thị, nhà cung cấp xây lên sẵn,
cho dân vào ở miễn phí. Ai muốn cơi nới, có thêm dịch vụ… thì bỏ tiền
mua. Đại đa số không cầu kỳ, ở miễn phí là sướng quá rồi. Trên thế giới
mạng có rất nhiều “khu đô thị” như vậy, thế nhưng cư dân mạng VN lại có
đặc điểm khác hẳn phần còn lại của thế giới, họ khoái nhất Yahoo!360º.
Có lẽ nó là thứ vừa thích hợp cho dân nghèo, mà lại thuận lợi cho giao
du hơn cả (Facebook sau này đã phát triển tính năng tương tự). Đặc điểm
nổi trội của loại này là mỗi người được phép có trong danh sách của mình
tới 300 người bạn, ai có bài mới, có “câu phát ngôn” mới là hiện lên
ngay. Độc giả còn có thể gửi nhắn tin cho riêng chủ blog mà vẫn không bị
lộ địa chỉ, danh tính. Mối dây liên hệ giữa họ với nhau được tăng lên
theo cấp số nhân. Một lời kêu gọi, như với cuộc biểu tình chống Trung
Quốc cuối 2007 chẳng hạn, là tức khắc hàng vạn người biết. Và chính
quyền đã lo sợ điều đó. Khi tuyên bố đóng cửa Yahoo!360º để thay vào là
Yahoo!Plus Việt hóa, hãng này viện cớ kỹ thuật, nhưng đằng sau có lẽ là
trò thỏa hiệp với những chính thể độc tài mà Yahoo nhiều năm nay vẫn hay
bị tai tiếng.
Sau khi đăng những bài báo của mình, BS nảy ra ý định tự dịch các bài
viết về VN trên báo chí ngoại quốc, thứ khi đó còn rất ít trang mạng
quan tâm dịch thường xuyên, còn báo nhà nước thì chỉ … “lược dịch”.
Trình độ có hạn, nhưng được độc giả khắp nơi thẳng thắn góp ý, nên bài
dịch ngày càng đỡ hơn. Mục tiêu mỗi ngày dịch một bài, nhiều bài dịch
rồi đăng ngay chỉ sau vài giờ.
Người góp công nhiều nhất cho bài dịch và rồi cũng là cộng sự tích
cực gầy dựng nên blog BS trong thời gian đầu là blogger Trần Hoàng. Tiếp
đến, 2-3 năm nay, là BTV, các CTV, blogger, người dịch, cũng chính là
độc giả ở khắp nơi đã lặng lẽ góp phần rất lớn làm cho nội dung của
trang súc tích, sinh động thêm không ngừng. Đặc biệt có vai trò của BTV,
là “tiếng nói phản biện” chống lại chế độ “độc đảng”, “độc quyền cai
trị” trong nội bộ blog BS.
Riêng với BS, tại sao có thể để hết công sức, thời gian vào ngôi nhà
chung này được? Bởi vì thật may mắn, hắn đã có một hậu phương vững chắc,
có bạn quản thủ dùm công ty, có người thân lo toan cho đủ thứ … Cơ quan
chức năng đỡ phải băn khoăn có “thế lực thù địch” chu cấp tiền bạc.
Cuộc đời hắn như sang trang mới nữa cũng là từ đó.
Thời gian đầu, nhiều độc giả “chê” blog BS khô khan, toàn chuyện
chính trị, sợ là sẽ khó hấp dẫn. Quả tình khi đó, như bài viết về lịch
sử blog VN đề cập, nhiều blog “hot” là do đưa nhiều tin, hình ảnh sex,
kinh dị, chuyện giật gân. Cho tới hôm nay, tình thế rõ ràng là đã đảo
ngược. Dân mình thực ra rất quan tâm chính trị, chỉ phải cái đảng, nhà
nước lại không muốn vậy, làm đủ cách để dân chán chính trị, nói đúng hơn
là nghĩ, bàn chuyện chính trị theo “định hướng”, trong đó cách quan
trọng nhất là thông qua báo đài nhà nước.
Thấy các trang web của 4 đài phương Tây RFI, BBC, VOA, RFA bị tường
lửa, ban đầu, BS đã điểm thêm các tin bài trên các trang này giúp cho
độc giả. Tiếp đến, thấy nhiều bài trên báo nhà nước cũng khá tốt, hắn
thử bổ sung, thế là vấp phải phản ứng khá tiêu cực của bà con, thậm chí
còn có nghi ngờ hắn làm “tuyên vận” …
Khi chuyển sang hệ thống WordPress này, chức năng lên danh sách bạn
bè kiểu Yahoo!360 không có, nhưng thay vào đó là nó cho phép tạo ra danh
mục và đường dẫn (link) nhiều “bất tận” tới các blog, web, báo chí. Vậy
là BS lần mò tìm những blog/web hay, kế đến là các báo trong, ngoài
nước, đưa vào danh mục của mình với hy vọng le lói ban đầu là tạo nên
một nơi hội tụ thật nhiều thông tin, tiện tìm kiếm để phục vụ độc giả.
Cuối cùng, khi mọi người đã tập hợp đông đủ như một cái chợ thông tin
họp giữa nhà ga trung tâm, là diễn ra nhu cầu, hoạt động trao đổi, bàn
luận đủ kiểu. Những bài viết, sự kiện, những cơ quan, tổ chức … có điều
gì hay/dở, những con người tốt/xấu đều có thể được hội tụ về đây, phơi
bày, cọ sát, so sánh, được đông đảo cư dân mạng khắp trong ngoài nước
tức khắc nhận biết. Kẻ xấu bị vạch mặt phải biết sợ, người tốt được động
viên, gắn bó.
Xin đi vào chuyện “bếp núc”:
- Độc giả có một thành phần quan trọng là các cán bộ
đảng viên, những người đang hoặc đã từng tham gia hệ thống chính trị
của chế độ, ít nhiều gắn bó, còn “kiên định lập trường”, họ rất cần được
thay đổi dần nhận thức, được cung cấp nhiều hơn thông tin đa chiều và
trung thực. Tuy nhiên, làm sao cho họ “tiêu hóa” dần được, tránh bị sốc,
“bội thực”, rồi quay lưng là điều không dễ. Mong những bà con có phản
ứng nóng nảy quá, lên án theo kiểu “vơ đũa cả nắm” mọi cán bộ, đảng
viên, hoặc muốn nội dung tin, bài phải mạnh hơn, … có thể cảm thông
điều này.
- Phản hồi của độc giả có ý nghĩa đặc biệt. Có người
đã bảo, vào đây chỉ thích đọc còm của độc giả. Những còm sĩ tiếng tăm
nhưng “ẩn danh” như Nice Cowboy, Hồ Thơm, Bác Ba Phi, Bình Loạn Viên,
Đông Hải Long Vương, Hoang Lan Moc Chau, Hai Lúa, Qx, Xman, D.Nhật Lệ,
Bun Thoong, Mongun, Long A, Trần Quốc, Mèo con, chipheo@, hahien, TRỰC
NGÔN_ABS, Tg…, “nổi danh” như KTS Trần Thanh Vân, Nhà thơ Nguyễn Trọng
Tạo, GS Huệ Chi, KS Lê Quốc Trinh, Nhà giáo Hà Văn Thịnh, Nhà nghiên cứu
Đinh Kim Phúc,… Từ “hội giật tem” rất đáng yêu mà không một trang
mạng nào có được, những bài thơ xuất thần độc đáo thay cho lời bình luận
khô khan, những nhận xét sâu sắc đáng được bổ sung vào bản tin hoặc
đăng thành bài, kể cả những câu cảm thán ngắn ngủi nhưng vẫn đầy ý
nghĩa,… cho tới cả tiếng chửi tục vì không thể kìm nén nỗi căm giận.
Ngoài ra, tuy chiếm số lượng rất ít, nội dung thường sơ sài, nhưng những
phản hồi trái chiều, trái tai với tuyệt đại đa số độc giả cũng vẫn được
quan tâm, khích lệ. Tất cả làm nên một bức tranh sinh động, thiếu đi là
mất một phần lớn sức hấp dẫn. Phần nào vì vậy mà việc giữ hay cắt bớt,
bỏ hẳn một phản hồi quá nặng là rất khó khăn, thường người biên tập tạm
cho ẩn, sau đó mới quyết định chính thức. Do nhân lực, thời gian có hạn,
nên không trả lời được mấy các phản hồi của độc giả, trong khi nhiều có
ý kiến rất thú vị. Riêng thư từ gửi tới, BS hầu như hồi đáp đầy đủ.
- Điểm tin là công việc nặng nhọc nhất mà cũng quan
trọng nhất. Cố bao quát cho hết những vấn đề thời sự mọi mặt, trên cả
báo nhà nước, nước ngoài và mạng tự do; sắp xếp hợp lý, nối kết những
tin liên quan, tìm thông tin đã được đề cập từ trước đó, rồi đọc lướt
những tin bài quan trọng để phát hiện ra câu, ý hay, trích ra, bình luận
v.v.. kể cả làm sao để hạn chế trùng lắp, trong khi các báo cũng hay sử
dụng tin bài của nhau. Nhiều độc giả, các blogger, thậm chí cả các nhà
báo cũng đã góp phần phát hiện, giới thiệu tin, bài quan trọng, vừa sinh
động thêm, tính cộng đồng tăng lên, lại đỡ nhiều công sức cho các thành
viên của trang. Mục điểm tin này cũng giúp ích không nhỏ cho các báo,
nhà báo, giới blogger có điều kiện hiểu mình, hiểu người, nâng dần năng
lực, ý thức trong công việc.
- Bài viết được gửi tới khá nhiều, nhưng do nhân sự
biên tập có hạn, lại muốn đảm bảo chất lượng bài vở khi đăng lên, nên
nhiều khi phải từ chối. Thay vào đó, BS cố phát hiện những bài đáng quan
tâm trên báo, blog khác để đăng lại.
- Bài đăng lại có khi bị độc giả phê phán dữ dội; có
người thắc mắc tại sao một bài tệ hại mà lại đưa lên. Lý do: + Tự do
thông tin, có vậy mới đầy đủ bức tranh sáng, tối của truyền thông nước
nhà, kể cả cho thấy sự kém cỏi của vài “thợ viết” bảo vệ quan điểm
“chính thống”. + Nếu không đăng lại, làm sao biết người dân suy nghĩ ra
sao về thứ sản phẩm tồi đó, khi mà ở trang báo “chính thống” thì không
có lấy một phản hồi, nhưng đăng lại trên BS thì hàng trăm ý kiến phê
phán. Nó sẽ là sức ép lên chính người viết, tòa báo có bài đó, sớm muộn,
ít nhiều họ cũng sẽ phải thay đổi. Một dạng đăng lại đặc biệt là các
bản “gốc” khi bản “biên tập” được đăng trên báo nhà nước đã không làm
vừa lòng tác giả, do bị cắt xén quá mức. Một trong những ích lợi của
công việc này là tạo nên sức ép nhất định cho tòa báo, với cơ quan chức
năng, không thể tiếp tục mãi lối quản lý cũ kỹ.
- Bài dịch hầu như đều có người khác hiệu đính, thậm
chí nhiều bài còn được chính tác giả-giỏi cả tiếng Việt xem lại lần
cuối. Tuy nhiên, rất nhiều độc giả của BS thành thạo ngoại ngữ cũng đã
góp phần chỉnh sửa, bàn luận, mong là cách này sẽ được quan tâm hơn nữa.
- Danh mục blog, web, báo được cập nhật, điều chỉnh
thường xuyên. Nhưng “lực bất tòng tâm”, nên sẽ tốt hơn nếu như bà con
giới thiệu thêm những blog, web đáng được đưa vào nhưng lại bỏ sót.
Ngoài ra, do có khi trục trặc, nhầm lẫn, có blog vô tình bị mất khỏi
danh mục. Ngược lại, có blog nổi tiếng, nhưng không đưa vào danh mục,
hoặc đã có nhưng bị loại ra, đều có chung một lý do … “nhạy cảm”, không
thuộc dạng này thì cũng ở dạng khác mà độc giả có thể cảm nhận qua những
thông tin, bình luận hàng ngày.
- Bình luận của BS và cộng sự là thứ có thể đáp ứng
tức thì, ngắn gọn với một bài viết hay những vấn đề xảy ra hàng ngày mà
không phải chờ đợi, phải cậy đến một bài báo sẽ có ở đâu đó. Những trao
đổi, gợi ý của độc giả qua phản hồi, email gửi tới cũng bổ sung thêm kha
khá. Nhưng … để tránh lối “múa gậy vườn hoang”, rất cần có thêm những ý
kiến độc giả tranh cãi với chủ nhà.
- Tin tức ngoài hệ thống báo chí, văn bản nhà nước,
gọi là tin “vỉa hè”, ở xứ sở không báo tư nhân, báo nhà nước được quản
chặt ghê gớm, là rất có ý nghĩa. Trong số này, ngoài những gì BS và cộng
sự trực tiếp thu thập được, thông tin, hình ảnh do các CTV, nhà báo
thân thiết gửi tới, thì nguồn tin do độc giả cung cấp vẫn còn ít.
Đặc biệt xin cám ơn các cộng tác viên “chiến trường”, lăn lộn cùng
người biểu tình yêu nước, bà con nông dân mất đất, từ Tiên Lãng, Văn
Giang … tới Vụ Bản, không quản vất vả, hiểm nguy. Có người còn bị xã hội
đen tới tận nhà đe dọa nhiều ngày.
* * *
Có độc giả cho là tới khi nào nền báo chí của VN được tự do thực sự,
thì sẽ không còn BS nữa. Nghĩ vậy thì chỉ mới nhìn thấy một nửa tiện ích
ở đây. BS đã từng mơ sẽ có ngày gắn kết blog của mình vào một hệ điều
hành dùng riêng cho các “máy đọc báo” kiểu iPAD và iPhone. Hắn cũng tin
là cách làm hiện nay sẽ “bất tử”, nên rủi mình có ham chơi mà lơ là bỏ
bê công việc, cũng vẫn sẽ có các cộng sự ở khắp nơi cùng độc giả tiếp
tục công việc hàng ngày này.
Xin cám ơn các quý độc giả đã kiên nhẫn đọc hết bài viết dài lê thê
này. Vậy mà vẫn còn rất nhiều điều cần trao đổi, đành chuyển tới mục
Phản hồi.
Ba Sàm
