Võ Văn Tạo
Mặc dù thông tin chính thức từ cơ quan điều tra công bố Bầu Kiên bị bắt do hành vi kinh doanh trái phép của 3 doanh nghiệp hạng nhỏ do Kiên đứng tên, nhưng “quả bom tí hon” này lại đánh sập sàn chứng khoán Việt Nam. Cổ phiếu, đặc biệt trong lĩnh vực ngân hàng, tuột dốc thê thảm. Dần chúng rùng rùng kéo nhau đi rút tiền gửi ngân hàng.
Điều đó không ngẫu nhiên. Hồi đầu năm, báo chí rộ lên phản ánh những lùm xùm đáng ngờ trong vụ mấy chú “cá lẹp” “nuốt” con “cá mập” Sacombank. Trong giới đầu tư chứng khoán và trên các báo “không lề”, tin tức về Bầu Kiên cùng nhóm “chiến hữu”, khuynh đảo tiền tệ, tài chính quốc gia đã không còn là bí mật.
Giới đầu tư chứng khoán vẫn đang căng như dây đàn, nín thở chờ tin còn “chú” nào trong giới ngân hàng, chứng khoán bị ban chuyên án “sờ gáy” nữa. Kinh nghiệm, cứ mỗi vụ “chú” nào đó bị “tó”, chứng khoán lại lên cơn co giật dữ dội. Liền sau vụ Bầu Kiên, vụ Lý Xuân Hải – Tổng giám đốc Ngân hàng ACB cho thấy rõ quy luật trên.
“Giấu đầu, hở đuôi”. Ngày 20-8, Bầu Kiên “nhập hộp”. Ngày 22-8, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng lớn tiếng yêu cầu điều tra xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật nhằm thâu tóm ngân hàng, bất kể đó là ai. Động thái trên cho thấy, tin tức râm ran trong giới kinh doanh chứng khoán và rò rỉ trên mạng không phải vô căn cứ. Không ít người tủm tỉm liên tưởng vụ án “2 bao cao su” rất chi là… “luộm thuộm”!
Cơn động đất chứng khoán – ngân hàng đã bớt dữ dội, dù vẫn tiềm ẩn nhiều đợt rung chấn mới. Nhưng, điều đáng ngạc nhiên và đáng lo nhất là câu trả lời cực kỳ… “hồn nhiên” của Thống đốc Ngân hàng nhà nước Nguyễn Văn Bình trong phiên chất vấn tại Ủy ban thường vụ Quốc hội hôm 21-8. Ông Phùng Văn Hùng, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế Quốc hội, hỏi: “Tiền đâu để nhóm cổ đông mới thâu tóm Ngân hàng Sacombank, Ngân hàng Nhà nước có biết không?”. Thống đốc Bình đáp tỉnh queo: “Họ không báo cáo với Ngân hàng nhà nước và chúng tôi cũng không biết họ lấy tiền ở đâu”(!)
Trời đất! Ngân hàng nhà nước là tổ chức tín dụng đặc biệt và duy nhất không phải làm chức năng kinh doanh tiền tệ như các ngân hàng thương mại, mà chuyên trách làm nhiệm vụ quản lý nhà nước đối với mọi ngân hàng Việt Nam (kể cả ngân hàng nước ngoài trên lãnh thổ Việt Nam). Kẻ có hiểu biết sơ đẳng về kinh tế cũng thuộc nằm lòng nhiệm vụ số 1 của Ngân hàng nhà nước là kiểm soát dòng tiền lưu thông. Chẳng vậy mà trước đây Ngân hàng nhà nước từng quy định mọi thay đổi đột ngột từ 200 triệu đồng trở lên trong từng tài khoản phải được theo dõi, báo cáo kịp thời…
Vâng, xin thưa ông Thống đốc – từng là “người của năm”. Ông “không biết” thì giới chuyên gia và báo chí nêu cho ông biết: một trong những nguồn của hàng chục nghìn tỷ đồng ấy là tiền lòng vòng từ thế chấp, cầm cố cổ phiếu ở nhiều ngân hàng để vay được tiền. Có được tiền từ thế chấp, cầm cố cổ phiếu ấy, lại đem mua cổ phiếu của Sacombank. Cứ thế, và cứ thế… Ấy là chưa nói đến hàng chục nghìn tỷ được Ngân hàng nhà nước bơm ra cho cái gọi là kế hoạch “tái cơ cấu” ngành ngân hàng. Rồi thì mớ ma trận vay mượn “tín chấp” ở thị trường liên ngân hàng… Rặt những thủ thuật ma mãnh “tay không bắt giặc”.
Làm Thống đốc Ngân hàng nhà nước mà “vô tư” đến lạ! Chả trách nền tiền tệ, tài chính quốc gia cứ rối như canh hẹ, lâu lâu lại lồng lên như ngựa vô cương.
Xin chớ nghĩ ngân hàng, chứng khoán là chuyện của các đại gia, chẳng hệ lụy gì đến đại đa số dân thường. Tiền tệ, vốn liếng là máu thịt duy trì sự sống của các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh. Ngân hàng nóng đầu, doanh nghiệp lên cơn sốt. Doanh nghiệp ngắc ngoải, tiêu vong, ai chết đầu nước, nếu không phải là người làm công ăn lương cùng gia đình họ?
V.V.T.
* * *
Sở hữu chéo: Các ngân hàng đang nắm giữ nhau như thế nào? (1)
Vietcombank, ACB, Maritime Bank đều nắm giữ cổ phần lớn tại các ngân hàng khác.
Hiện nay Luật pháp không cấm các ngân hàng sở hữu lẫn nhau, chỉ hạn chế tỷ lệ, vì thế một ngân hàng có thể là một cổ đông lớn của ngân hàng khác.
Trong quá trình tăng vốn rồi qua hoạt động giao dịch cổ phiếu, mối quan hệ sở hữu giữa các ngân hàng hiện nay đã khá rắc rối. Các thương vụ mua bán cổ phần liên tục được thực hiện. Mới đây nhất là Eximbank mua 9,7% cổ phần của Sacombank sau khi thoái toàn bộ hơn 8% cổ phần tại VietA Bank hồi cuối năm 2011. HDBank cũng dự định mua lại cổ phần của EVN tại ABBank...
Ngoài việc trực tiếp đầu tư, ngân hàng có thể đầu tư vào ngân hàng thông qua các công ty con hoặc ủy thác đầu tư qua một bên trung gian.
Sơ đồ dưới đây chỉ thể hiện quan hệ sở hữu giữa ngân hàng với nhau (trực tiếp và gián tiếp qua công ty con). Các số liệu được thu thập từ Báo cáo tài chính, Báo cáo thường niên, Báo cáo quản trị, Báo cáo giao dịch cổ đông lớn và thông tin trên website của các ngân hàng và công ty chứng khoán.
Các số liệu căn cứ theo các tài liệu mới nhất mà chúng tôi có được. Đối với các ngân hàng chưa niêm yết, các khoản đầu tư nhỏ thì một vài số liệu có thể không còn chính xác ở thời điểm hiện tại.
