Việt Nam tiến một bước để lùi hai bước?

Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam, tướng Phùng Quang Thanh thăm TQ gần đây.

Ngay sau khi Blogger Điếu cày – Nguyễn Văn Hải được trả tự do để Việt Nam đổi lấy việc được Mỹ nới lỏng lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam, nhiều người đã hy vọng về việc cải thiện quan hệ với Mỹ và một xã hội dân sự sắp hình thành ở Việt Nam.

Nhưng chỉ hơn một tháng sau, một Blogger nữa – ông Hồng Lê Thọ lại phải vào tù. Những hy vọng về một Việt Nam thay đổi liệu có phải quá lạc quan?

Sau sự kiện dàn khoan Hải Dương 981 tiến vào biển Đông, giới lãnh đạo Việt Nam không còn cách nào khác phải phản ứng quyết liệt. Việc biểu tình chống Trung Quốc được nới lỏng, cả nước sôi sục với hy vọng một cuộc thoát Trung đang đến gần.

Nhưng nếu nhìn nhận một cách tỉnh táo, ngay trong lúc nước sôi lửa bỏng nhất, Việt Nam khi ra diễn đàn đa phương cũng không dám chỉ trích Trung Quốc.

'Động tác giả với Mỹ'

Ngày 31-5, tại Hội nghị đối thoại Quốc phòng an ninh châu Á (Shangri La 2014), trong khi Mỹ và Nhật lên án mạnh mẽ Trung Quốc và “hỗ trợ tối đa mọi nỗ lực của các quốc gia Đông Nam Á nhằm bảo vệ an ninh trên biển và trên không… Nhật Bản sẽ hỗ trợ Việt Nam và Phillippines trong bảo vệ lãnh hải”, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh đã làm tất cả (trừ Trung Quốc) phải tiu nghỉu:

“Quan hệ giữa Việt Nam và nước BẠN láng giềng Trung Quốc về tổng thể trên các mặt đang phát triển tốt đẹp, chỉ còn tồn tại vấn đề tranh chấp chủ quyền trên Biển Đông nên đôi khi cũng có những va chạm gây căng thẳng như sự việc ngày 1/5/2014”.

Những cái bắt tay với Mỹ cũng chỉ để đánh động với Trung Quốc, đất nước mà “dù mưa nắng, hay bão lũ vẫn mãi là láng giềng” và nhắc nhở về “phương châm 16 chữ và tinh thần 4 tốt” như Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vừa phát biểu trước Quốc hội.

Như vậy ngay từ đầu Việt Nam đã xác định mối quan hệ với Trung Quốc là không thể thay đổi dù bất cứ điều gì xảy ra. Những phản ứng của Việt Nam rốt cuộc cũng chỉ để làm màu.

Đặc biệt sau khi Trung Quốc rút giàn khoan vào ngày 16/7, xu thế này càng rõ hơn. Ngày 19/7, Đài truyền hình Quốc gia quay trở lại những lời lẽ nặng lời với Mỹ do quan hệ trong quá khứ, có lẽ để mở đường cho Bí thư thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị thăm Mỹ trong chuyến đi mà không ai biết để làm gì.

Chuyện nổi bật nhất trong chuyến đi này là ông Phạm Quang Nghị tặng Thượng nghị sĩ John McCain tấm ảnh chụp lại tấm bia “Ngày 26 10 1967 tại hồ Trúc Bạch quân và dân Hà Nội bắt sống TÊN John sney ma can thiếu tá không quân Mỹ lái chiếc máy bay A4...”.

Chúng ta thì thấy bình thường, nhưng nếu Trung Quốc sang thăm Việt Nam mà tặng những dấu tích với lời lẽ như thế về Chủ tịch Hồ Chí Minh khi bị tù đày ở Trung Quốc thì người Việt Nam sẽ nghĩ gì?

Có thể thấy rằng Việt Nam muốn thăm Mỹ không phải với tư thế của người đi cầu cạnh, chúng ta muốn ở tư thế bề trên, kiểu như: Anh ngày xưa thua chúng tôi, bị chúng tôi bắt làm tù binh đấy.

Chuyến đi của Phạm Quang Nghị cũng chỉ để cho có, ngay từ cái chức vụ ông nắm cũng đã nói lên điều đó. Tại sao chuyến đi đáng lẽ được nhiều người kỳ vọng như thế lại để người lãnh đạo một thành phố dẫn đầu? Ngay từ chức Bí thư Hà Nội cũng đã cho thấy đây là một chuyến đi “vô hại”.

Người đáng lẽ ra phải đi theo lời mời vào ngày 21/5 của Ngoại trưởng John Kerry là Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam để bàn về các vấn đề trên biển Đông, nhưng gần 5 tháng sau ông Phạm Bình Minh mới được qua Mỹ. Trong thời gian đó đã có quá nhiều sự kiện xảy ra, đặc biệt là chuyến đi hâm nóng quan hệ Việt-Trung của Thường trực Ban bí thư Lê Hồng Anh.

Bí thư thành ủy Hà Nội gặp gỡ Thượng nghị sỹ John McCain trong chuyến thăm Mỹ.

Chuyến đi của ông Phạm Bình Minh được đánh dấu bằng việc Mỹ thông báo gỡ bỏ một phần lệnh cấm bán vũ khí cho Việt Nam, nhưng ngay sau đó bị che mờ bằng việc Bộ trưởng Quốc phòng Phùng Quang Thanh cùng 12 tướng lĩnh khác sang thăm Trung Quốc.

Các hoạt động ngoại giao với Mỹ và Trung Quốc đều phải song song, ông Phạm Bình Minh muốn sang Mỹ thì trước đó cũng phải đi Trung Quốc đã, hoặc sau các chuyến thăm bình lặng đến Mỹ thì ngay lập tức phải có một quan chức cao cấp hơn thăm Trung Quốc trong một chuyến đi trang trọng hơn nhiều.

Những cái bắt tay với Mỹ cũng chỉ để đánh động với Trung Quốc, đất nước mà “dù mưa nắng, hay bão lũ vẫn mãi là láng giềng” và nhắc nhở về “phương châm 16 chữ và tinh thần 4 tốt” như Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng vừa phát biểu trước Quốc hội.

Những phát biểu này không thật sự thống nhất với chính phát biểu của Thủ tướng cách đây vài tháng khi ông nói không chấp nhận đánh đổi chủ quyền “để nhận lấy một thứ hòa bình, hữu nghị viển vông, lệ thuộc nào đó”.

Chìa tay ra với Nga

 

VN đã đơn giản hóa thủ tục cho tàu chiến Nga vào Cam Ranh nhân chuyến thăm Nga của ông Trọng.

Những nước đi ngoại giao của Việt Nam bị nhiều người đánh giá là không hiệu quả, nhưng với góc nhìn của Đảng Cộng sản Việt Nam thì rõ ràng đã đạt được mục tiêu quan trọng nhất: Nối lại quan hệ nồng ấm với Đảng Cộng sản Trung Quốc. Nếu lấy đó làm mục tiêu tối thượng, nhà cầm quyền Việt Nam rõ ràng đã thành công.

Một bước đi quan trọng cuối cùng để phục hồi các mối quan hệ trước đây chính là chuyến đi của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm Nga (chuyến thăm được hãng tin Tân Hoa Xã của Trung Quốc đưa tin một cách trang trọng).

Dù nhiều người đánh giá rằng cách thức đón tiếp của Tổng thống Putin không thật sự trọng thị, nhưng Việt Nam vẫn nối lại việc cho Nga ra vào vịnh Cam Ranh – vịnh mà theo nhiều người là số một thế giới. Mỹ cũng rất muốn thuê ở đây nhưng không được sự đồng ý của Việt Nam.

Nước Nga đang gặp vận bĩ và buộc phải quay sang Trung Quốc để tìm đối tác chiến lược, chính vì thế mà họ không hề lên tiếng bảo vệ Việt Nam khi Trung Quốc hạ đặt trái phép dàn khoan 981 . Chưa kể báo Nga lúc đó đã rất thiếu thiện chí khi bình luận giàn khoan 981 nằm trên thềm lục địa, cách bờ biển Trung Quốc chỉ 27 km trong khi cách bờ biển Việt Nam đến 241 km và so sánh Việt Nam là Ukraine của Trung Quốc.

Chỉ trong vài tháng “rối loạn”, Việt Nam đã phục hồi nguyên trạng thế “kiềng ba chân” với Nga và Trung Quốc như trước, đây là thế đứng lý tưởng nhất đối với các nhà lãnh đạo Việt Nam, đồng thời dập tắt hy vọng xã hội dân sự vừa mới le lói. Cái đích cuối cùng vẫn là dân chủ kiểu Nga, Trung Quốc chứ không phải kiểu Mỹ và phương Tây.

Ngay cả thời còn đang sử dụng cảng Cam Ranh, Nga cũng chẳng thể làm gì giúp Việt Nam lúc “đảo Gạc Ma và một số đảo trong quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền của Việt Nam bị Trung Quốc cưỡng chiếm năm 1988” .

Nếu thân Trung Quốc còn có thể được nhà cầm quyền lý giải là “giả vờ” để vừa hợp tác vừa đấu tranh, thì thân thiết trở lại với Nga mang mục đích gì đây?

Không những thế Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng còn phản đối Mỹ và châu Âu trừng phạt Nga. Có lẽ Việt Nam ủng hộ cách can thiệp quân sự vào nước láng giềng như những gì Nga đang làm với Ukraine. Nếu sau này Trung Quốc cũng làm vậy với chúng ta, không biết nhà cầm quyền có phản đối phương Tây nếu họ trừng phạt nước láng giềng của ta hay không?

Chỉ trong vài tháng “rối loạn”, Việt Nam đã phục hồi nguyên trạng thế “kiềng ba chân” với Nga và Trung Quốc như trước, đây là thế đứng lý tưởng nhất đối với các nhà lãnh đạo Việt Nam, đồng thời dập tắt hy vọng xã hội dân sự vừa mới le lói. Cái đích cuối cùng vẫn là dân chủ kiểu Nga, Trung Quốc chứ không phải kiểu Mỹ và phương Tây.

Việt Nam khá giống với một cô gái Á Đông truyền thống, chung thủy với chồng dù có bị ngược đãi. Hôm nay bị chồng thượng cẳng chân hạ cẳng tay có thể hờn dỗi đôi chút, nhưng ngày mai khi phu quân đấu dịu thì lại làm lành như không có chuyện gì xảy ra.

Phần vì quá yêu thương chồng, phần vì phụ thuộc kinh tế vào chồng (không làm chủ được bản thân như các cô gái hiện đại) nên “dù mưa nắng, hay bão lũ vẫn mãi là” vợ chồng. Và người chồng khi đã biết vợ không dám bỏ mình sẽ biết quý trọng vợ hơn? Không bao giờ! Được đằng chân lân đằng đầu và bản tính thô bạo càng được dịp thể hiện. Ôi, thương thay thân phận người phụ nữ!

Nguyễn Hải 
Gửi cho BBC từ Quảng Ninh

Bài viết thể hiện quan điểm riêng và lối hành văn của tác giả.

(BBC)