Giang Lê
Tạm xong về vấn đề hình thức, bây giờ chuyển qua nội dung bài phát
biểu của tướng Thanh. Trước hết đánh giá về "văn" với tôi bài này có
chất lượng trung bình kém. Chưa kể quá nhiều từ ngữ và style kiểu "tuyên
giáo" tôi đã phàn nàn trong entry trước, ý tưởng toàn bài không mạch
lạc, nhiều ý bị lặp đi lặp lại, các điểm nhấn không nổi bật (có thể tác
giả cố tình). Đúng như Carl Thayer nhận xét lãnh đạo VN thường chỉ nói
chung chung chứ không đưa ra điều gì cụ thể.
Sở dĩ tôi không xếp hẳn bài này vào diện kém vì 2 bài còn lại trong
session này (chuyên đề về Managing Strategic Tensions) cũng nhạt nhẽo
không kém, có chăng bộ trưởng QP Úc và Indonesia viết trôi chảy hơn một
tẹo. Một lý do nữa (hơi AQ một tý) là không rõ có phải vì bài phát biểu
"dĩ hoà vi quí" như vậy nên tướng Thanh không bị quay trong phần Q&A
hay không, chứ không chẳng biết ông sẽ xoay sở thế nào :-)
Nội dung chính của bài này có thể tóm tắt như sau. Năm ngoái thủ
tướng tôi nói "lòng tin chiến lược" nhưng chắc chẳng ai nghe nên thế
giới và khu vực ngày càng bất ổn. Năm nay tôi sẽ nói về "quản lý căng
thẳng chiến lược", mà nói thực tôi cũng chẳng hiểu nó là cái gì (giống
hai đồng nghiệp Úc và Indonesia vừa phát biểu). Thôi thì tôi cứ nhắc lại
mấy câu "thần chú" ai ai cũng biết: giải quyết tranh chấp bằng thương
lượng, hoà bình, các bên phải kiềm chế, không sử dụng vũ lực, đề cao vai
trò các diễn đàn/tổ chức quốc tế... Ví dụ như VN chúng tôi đây dù TQ
ngang ngược đem giàn khoan vào EEZ của tôi không đời nào tôi dùng vòi
rồng hay húc tàu (như chúng nó đã/đang làm - đoạn này ngầm hiểu không
phải tôi nói đâu nhé!). Nhân tiện đây tôi nhắn bạn TQ kéo cái giàn khoan
ra đi rồi chúng ta đàm phán, tôi hứa sẽ chỉ song phương thôi vì đây là
vấn đề giữa 2 chúng ta (bạn lưu ý là tôi không có ý định kiện cáo gì đâu
nhé). Cuối cùng, xin gửi lời chào thân ái và quyết thắng tới toàn thể
hội nghị!
Điểm "văn" trung bình kém, còn điểm "impact" thì thế nào? Để đánh giá
mặt này cần phải trả lời câu hỏi bài diễn văn này nhằm đánh tiếng điều
gì và cho ai. Cá nhân tôi cho rằng đích đến của ông Thanh là TQ (dĩ
nhiên rồi), Mỹ+Nhật+... (dĩ nhiên), nội bộ VN (nhân dân và các phe cánh
khác phe (của) ông Thanh), có thể với Nga nữa. Tại sao lại với Nga? Đọc
bài của bộ trưởng QP Nga sẽ thấy Nga lo ngại Mỹ xoay trục sang
Asia-Pacific và tìm cách thành lập liên minh quân sự. Toàn bài của tướng
Thanh không hề nhắc đến liên mình, liên kết gì cả, thậm chí đến tập
trận chung (là điều rất nhiều speaker khác nhắc đến) cũng không dám nói
(mạnh miệng nhất chỉ là vụ "giao hữu bóng chuyền" với lính Phi luật tân ở
Trường Sa). Thông điệp cho Anatoly Antonov là cứ giao nốt mấy cái Kilo
và Su-30 đi, tôi không phản thùng theo Mỹ đâu, tôi cũng ghét các thể
loại "color" như bạn vậy.
Tất nhiên đây cũng là thông điệp cho TQ. Thông điệp này càng quan
trọng sau bài mở màn đầy kịch tính của Shinzo Abe và nhất là bài cực
diều hâu của Chuck Hagel. Nhiều người chỉ đánh giá bài của Hagel ở điểm
xỉ vả thẳng thừng TQ mà không để ý ông này doạ TQ bằng cách công bố một
loạt hợp đồng bán vũ khí mới cho các quốc gia bao quanh nước này. Hagel
nói thẳng ý tưởng có thể lập liên minh quân sự (chống Tàu - cái này là
tôi suy diễn nhé) còn Abe bảo liên minh đa phương mà khó thì làm liên
minh tay ba Mỹ-Nhật và một nước thứ ba nào đó, mà VN rõ là một candidate
rất hợp lý. Abe và sau đó một bạn Nhật khác tung hứng ý tưởng sẽ sửa
hiến pháp để chủ động hơn trong các hoạt động quân sự trong và ngoài
nước, trong các trường hợp "emergency". Cuối bài phát biểu Chuck Hagel
nói kháy TQ bằng lời của George Marshall: tao với mày đọ xem ai có nhiều
bạn hơn nào? Không, tất nhiên VN vẫn là bạn với TQ, thông điệp này rất
rõ ràng.
Vậy thì thông điệp với Mỹ và đồng minh thế nào? Một con số không tròn
trĩnh. Bạn không tin á? Đến một chữ "Mỹ" hay "Nhật" còn không dám đưa
vào bài phát biểu chứ đừng nói gì đến liên minh hay hợp tác. Thậm chí
một version nhẹ nhàng hơn là TPP cũng giấu tịt. VN theo như tướng Thanh
(và phe của ông ấy) sẽ không chơi với Mỹ, đấy là thông điệp trong bài
phát biểu này bất chấp trước đó Chuck Hagel đã ra sức làm thân nhắc đến
kỷ niệm năm 67. Tất nhiên cả Hagel lẫn Abe đều muốn nghe một tuyên bố
cứng rắn từ phía VN công khai tại hội nghị, đó là thành công chính trị
mà họ có thể đem về nước để lấy tiền và lấy phiếu. Nhưng hi vọng rằng cả
hai bạn ấy đều hiểu phẩm chất của người CS, họ không làm những gì họ
nói (trích lời TT đấy nhé). Cũng có thể tướng Thanh đang chê 18 triệu ít
quá, số đó mới chỉ là xoay nắm đấm cửa thôi chứ trục trặc gì. Bởi vậy
nên bạn đừng quá thất vọng.
Cuối cùng là thông điệp gì tướng Thanh muốn gửi ngược về cho đồng bào
của mình? Đọc bản tiếng Việt "nhũn như con chi chi" trái với những lời
lẽ cứng rắn của thủ tướng Dũng mấy hôm trước bạn có đoán được không? Tôi
nhớ một dạo dư luận và báo chí ồn ào về vụ quân đội có nên "phi chính
trị" hay không, hay bây giờ chuyển sang "phi chính phủ"? Cá nhân tôi cảm
thấy lo lắng rằng trong lúc dầu sôi lửa bỏng như thế này nội bộ VN
không đoàn kết, một lòng tìm giải pháp đối phó với một đối thủ rất thâm
độc. Hi vọng rằng những cảm nhận của tôi sai, các bác ấy đang đánh vu
hồi tứ tung. VN đang đứng trước một mối đe doạ cực kỳ nguy hiểm nhưng
đồng thời có một cơ hội lịch sử thoát khỏi quá khứ tối tăm. Tiếc là khả
năng những dân đen như tôi và bạn chộp lấy cơ hội này quá nhỏ, vận mệnh
đất nước một lần nữa lại nằm trong tay một vài người như tướng Thanh. Ở
thời điểm này, tôi chấm cho (bài phát biểu của) ông điểm kém. Bạn sẽ
chấm thế nào?
