Hoàng Linh
Sau thời gian thụ án vì liên quan đến vụ án “Năm Cam và
đồng bọn”, Hoàng Linh hồi tưởng lại 5 năm rưỡi trong tù và những bài học
làm người.
Sau khi chuyển từ trại giam Bộ công an về một trại giam tỉnh, tôi bị
chứng bệnh người tù gọi là bệnh quay. Nhắm mắt là thấy mình quay cuồng
rớt xuống đất, hoảng hốt mở mắt vẫn nằm trên phản xi măng.
Người bạn tù tôi gọi là anh Ba, là người địa phương tự xưng là giáo
viên cấp 3, bể hụi bị bắt. Tôi sợ anh Ba là “chèo” (người lấy tin cho
công an), nếu tâm sự với anh ta có thể tăng án. Nhưng 2 người ở cạnh
nhau 24/24 mà không nói chuyện thật không dễ, xem ra con người không thể
thiếu sự giao tiếp ngôn ngữ, im lặng hoài có mà điên mất! Tôi nhủ: “Cứ
nói đại với lão, có tăng án cũng được!”
Chúng tôi không phân biệt được giờ giấc vì phòng rất tối, chỉ phân
biệt thời khắc bằng tiếng kẻng: báo thức, báo nghỉ trưa, báo làm việc
trưa, báo ngủ…Đêm đó, gần đến kẻng báo ngủ (21 giờ), 5 chốt khóa và 2
lớp cửa đều được mở ra, một người bị đẩy vào phòng, té nhào vì không
định hướng được. Trong bóng tối kẻ kia tự giới thiệu là Dũng BC bị bắt ở
Hà Nội, chuyển từ trại giam T16 vào bằng máy bay: Mấy ngày sau, anh Ba
được gọi ra thăm nuôi, Dũng BC lôi tôi ngồi dậy:
- Ông anh, nếu cánh cửa mở ra lần nữa là em và ông anh không bao giờ
có cơ hội gặp nhau nên em nói luôn một thể. Ông anh phải nhớ thật kỹ.
Đừng nghĩ mình có kinh nghiệm ngoài xã hội thì có thể đánh giá, phán
đoán những việc xảy ra trong tù. Nhà tù là một thế giới hoàn toàn khác,
người tù là những con người hoàn toàn khác, không thể tin tưởng được. Tù
không bao giờ thương tù, chút lòng thương hại dù nhỏ nhất cũng sẽ dẫn
ông thầy xuống địa ngục…
Dũng BC khá nổi tiếng trong giới giang hồ, hoạt động cả Bắc lẫn Nam,
là bạn của những anh chị tên tuổi lừng lẩy như Dũng đui, Hải chó ngao,
Hải bánh, Thủy té, Dung Hà…là đệ của Cu Lý – vua giang hồ đất Bắc…nên dù
những gì cậu ta nói có vẻ cực đoan tôi cũng lắng nghe và ghi nhớ.
Tiếng khóa khua chốt rút, cửa buồng giam bật mở, người cán bộ bước vào chỉ Dũng:
- “Soạn đồ, chuyển buồng giam”.
Có gì mà soạn, Dũng bước ra. Tôi báo cán bộ xin ra làm việc.
Sau khi được 2 người tù tự giác khám xét từ A tới Z theo đúng nghĩa
đen, tôi được đưa vào phòng làm việc của cán bộ Trại tạm giam:
- Báo cáo cán bộ,tôi xin chuyển buồng giam.
- Những người cùng buồng giam đe dọa hay xâm hại gì đến anh?
- Báo cáo cán bộ không, nhưng anh Ba cùng phòng quá lão luyện tôi sợ mình sẽ bị tăng án.
- Tôi đã đọc những bài báo viết về anh. Tôi không có ấn tượng tốt về
anh, nhưng bây giờ tôi lại thấy anh khá trung thực. Tôi sẽ chuyển anh
Ba đi và cho phạm nhân khác đến để giúp anh những việc trong buồng giam
để anh có thời gian khai báo cho tốt.
Phía trong buồng giam phạm nhân – Ảnh: Nghĩa Phạm
Tiếng chuông đời
Khi tôi trở lại buồng giam đã thấy một cậu nhỏ lui cui dọn dẹp, cửa
trong mở nên phòng sáng mờ mờ. Cậu nhỏ tên Quy khá lanh lợi, bất cứ con
vật gì lọt vào phòng cậu đều chế biến thành món ăn chỉ với nước tương và
bột ngọt (trại giam không cho sử dụng nước mắm vì có thể làm gỉ sét
chốt khóa buồng giam).
- Ông ăn mì gió không?
Quy dùng nước đi vệ sinh trong hồ ngâm mì gói rồi dùng tay xốc mì
lên, lấy quạt quạt cho khô, giống như những mỹ nhân đang hong tóc. Đó là
mì gió, bột nêm được trộn sau cùng và ăn: ngon tuyệt ! Ăn xong, cửa
buồng giam cũng khóa lại hết, Quy lui cui trong bóng tối rột rẹt suốt:
- Tui làm cho ông “bóng đời” để ông soi mặt.
- Trong này tối thui soi mặt sao được?
- Sáng cán bộ mở cửa lấy nước tui làm từ từ cho ông có thời gian soi mặt.
“Bóng đời” là mặt trong của gói mì, nhờ lớp tráng bạc nên có thể soi
mặt được. Trong gói mì lộn ngược gương mặt tôi quá thảm hại. Tôi thật
sự mệt mỏi muốn ngả gục buông xuôi. Từ buồng giam tử tội gần đó một
giọng nữ cất lên nghe sầu thảm: “Soi bóng đời bằng gương vỡ nát”…
Sau một ngày buồn thảm, không lối thoát buổi tối hôm đó tự nhiên tôi
thấy lòng nhẹ nhỏm và nghe tiếng máy cô le xành xạch từ xa vọng vào.
Quy giải thích đó là tiếng xuồng máy chở trái cây trên kênh. Đây là lần
thứ hai tôi nghe âm thanh của đời sống vọng vào chốn lao tù và có cảm
giác như được giải thoát, hệt như lần thứ nhất. Khí bị giam ở trại trên
đường Nguyễn Trãi, trong đêm ngủ sâu vì mệt mỏi tôi bỗng nghe tiếng
chuông huyền hoặc từ nơi xa xăm nào vọng đến và thấy lòng thanh thoát,
mọi cảm giác lo âu đều trút bỏ hết. Sáng ra tôi kể cho người bạn tù, Hải
cười:
- Ông thầy không nằm mơ đâu. Đó là tiếng chuông của nhà thờ Chợ Đũi.
Năm xưa Kim Mao Sư Vương Tạ Tốn cũng có cảm giác được giải thoát như
vậy khi nghe tiếng chuông chùa Thiếu Lâm trong những ngày bị cầm giữ
tại địa lao bởi các vị đại sư. Có ai đó nói rằng cái vật nặng nhất trên
cõi đời này chính là sự cô đơn vì không có ai gánh vác nó nổi.Tội ác của
Tạ Tốn quá lớn, những ai từng tiếp xúc với tác phẩm Cô Gái Đồ Long của
Kim Dung đề biết nhiều mạng người đã ngã xuống oan ức trên con đường tầm
cừu của Kim Mao Sư Vương. Nỗi đau sẽ là tột cùng vì muốn hối hận cũng
không ai chấp nhận. Chính sự sâu nhiệm mà họ Tạ lĩnh hội được qua tiếng
chuông chùa và những lời kinh mà các vị đại sư tụng niệm đã giải thoát
cho ông. Với tôi, tiếng chuông trong đêm không có ý nghĩa rõ ràng như
vậy nhưng âm thanh huyền hoặc đó đã rũ sạch gánh nặng trong hồn tôi. Tôi
thanh thản đón nhận những gì mình phải trả giá.
Rất nhiều những nội khắt khe với phạm nhân – Ảnh: Nghĩa Phạm
Bồng bềnh trên cánh bọ
Rồi một đêm nọ có hàng ngàn hàng vạn con bọ cánh cứng to bằng hạt
đậu phọng bò vào buồng giam từ mọi khe hở. Cứ đụng vào là nó tiết ra xạ
như mùi tinh dầu cay nồng. Quy chỉ bảo:
- Ông cởi quần cụt tròng lên đầu mới ngủ được.
Tôi lấy áo án che mặt nhưng khong ngủ được vì lũ bọ chun vào tai vào
mũi, nghe lời Quy tôi cởi quần cụt tròng lên đầu, những con bọ rút lui
khỏi phần đầu chỉ loi ngoi từ cổ trở xuống. Ôi! còn gì kỳ lạ hơn không?
Tôi đi vào giấc ngủ, bồng bềnh trong mùi xạ hương thơm ngát như ở Spa 5
sao, có một bàn tay nồng ấm của cô kỹ thuật viên đặt lên trán.
- Dậy đi ông,kẻng báo thức rồi.
Quy lôi quần ra khỏi đầu tôi, bảo tôi thức gấp để dọn dẹp. Cán bộ mở
lớp cửa trong cho mượn chổi để quét bọ. Xác bọ nằm dày đặc khắp nơi,
quét gom lại gần đầy một xô nhựa 10 lít. Quá nhiều cái chết cho một giấc
mơ đẹp.
Chó càng hiền càng khó bắt
Như có lần đã nói, trại giam hiện nay có mô hình giam giữ, lao động,
dạy nghề, dạy người…Cơ hội phạm nhân sớm được đoàn tụ với xã hội rất
lớn bằng hình thức giảm án, tha tù trước hạn, đặc xá…nếu phạm nhân làm
tốt việc lao động học nghề và học làm người cũng như khắc phục hậu quả
mà mình gây ra. Sau thời gian đi làm cỏ lúa, suốt lúa, thu hoạch mía,
bồi bùn đắp bờ, lột vỏ hạt điều…tôi được chuyển sang tổ may giày do phạm
nhân Sang hoàng đế làm tổ trưởng. Mấy mươi năm mang giày giờ tôi mới
biết làm ra đôi giày trần thân như thế nào. Hai bàn tay ứa máu, đầy vết
sẹo do vết kim, lẹm đâm vào. Ngày nọ giám thị bất ngờ vào kiểm tra tổ
may giày, ông bày tỏ sự ưu tư:
- Cơm các anh ăn hiện nay đầy đủ nhưng thức ăn theo chế độ không đủ
dinh dưỡng, tình trạng tự nấu nướng không đảm bảo vệ sinh nên tôi giao
cho các anh nhiệm vụ chế biến thức ăn dạng như suất ăn công nghiệp với
giá khoảng 5000đ/phần để phục vụ anh em đồng cảnh.
Vậy là chúng tôi phải học làm cá, giết mổ heo gà. Về chế biến anh
Cường mập (con rể Năm Cam) đảm nhận. Cường mập trước đây là bếp trưởng
nhà hàng lớn ở TPHCM nên chất lượng món ăn không thể chê được. Sau đó
phối hợp với căng tin, anh Cường còn chế biến các món cầy làm phạm nhân
rất khoái. Khi trại có khách, chúng tôi mang ra cho khách thưởng thức và
vị nào cũng khen ngon. Có một vấn đề là trong trại giam không cho sử
dụng vật sắc nhọn hoặc những vật có thể gây khống chế sát thương nên tất
cả đều dùng bằng tay kể cả việc bắt chó. Anh Cường gọi đó là chiêu Cầm
chó thủ và buộc chúng tôi phải học và thực hành thành thạo. Anh thao
diễn cho tất cả xem bằng cách thả con chó có vẻ hung dữ nhất trong cũi
ra. Vừa tháo cũi xổ lồng con vật đã nhe răng đe dọa. Cường mập bước tới,
tay trái giơ lên, con chó gầm gừ tập trung cả hai mắt vào bàn tay đang
giơ cao đầy đe dọa, nhanh như chớp Cường mập dùng tay phải tóm gáy con
vật bóp mạnh. Hoàn toàn tê liệt con chó duỗi thẳng đuôi buông xuôi ra
cái vẻ “muốn làm gì thì làm đi!”. Con vật dễ dàng bị cột tứ chi và dĩ
nhiên “lên dĩa”. Cường mập tổng kết nghe hết hồn:
- Chó càng hiền càng khó bắt. Chó điên dễ bắt nhất. Các bạn giết mổ
nhiều sẽ có sát khí, chó hay cầy gì trông thấy đều sợ cúp đuôi không dám
chống cự.
Quê hương khuất bóng hoàng hôn…
Cơn bão số 5 vừa dứt chưa bao lâu trong trại lại xảy ra tình trạng
kỳ lạ. Đầu tiên là chuột cống nhum chạy loạn xạ, không sợ người, cá lóc 3
– 4 kg một con đen thui nổi lờ đờ dưới kênh mương, nước lộ thiên bị hóa
mặn, hệ thống nước ngầm bị tụt không bơm lên được. Các hồ,bể chứa dự
trữ đưa vào sử dụng cũng dần cạn kiệt vì không có nguồn bổ sung. Chờ đợi
nhìn trời đất suốt mấy ngày, buối chiều gần 4 giờ giám thị vào trại ra
lệnh Tổ Hỏa thực và T2 đi lấy nước trời. Gần 10 chiếc thuyền lớn (ghe
bầu) xuất phát từ cổng đường thủy của trại hướng ra cửa sông. Chẳng mấy
chốc 2 khẩu thần công trấn cửa nội thủy đã khuất xa tầm mắt. Nước đổ một
chiều ra cửa sông làm thuyền di chuyển rất nhanh, đến đoạn dòng sông mở
ra rộng bát ngát thì dòng chảy cũng ngưng lại vì nước từ phía ngược lại
chảy vào, cán bộ ra lệnh cho dừng thuyền. Anh em kéo nước lên uống thử:
mặn đắng. Vị cán bộ đứng ở đầu mũi thuyền chụm tay lên mắt nhìn đường
chân trời. Trời quang đãng, không bóng mây, mấy anh tù nhìn trời mãi
chẳng thấy gì nên gõ mạn thuyền hát nhạc sến. Bỗng mây đen từ chân trời
bốc lên và di chuyển rất nhanh, cán bộ ra lệnh:
- Chuẩn bị!
Tay lái cho máy nổ anh em ngồi bám vào mạn thuyền, rất nhanh nước từ
đâu đổ xuống như vỡ đập như thác đổ. Rất nhanh và đột ngột như khi đến,
chỉ vài phút trời đất lại như củ.
- Lấy nước
Cán bộ ra khẩu lệnh, anh em dùng thùng gàu kéo nước lên. Khoảng một
giờ các vật chứa đều đầy nước, anh em tranh thủ uống nước thật nhiều để
giải mặn, nước trời vừa thơm vừa ngọt:
- Có mùi sữa đậu nành… – Mùi dừa dứa… – Mùi nước cơm… – Trật lất, mùi bồ kết, chắc mấy bà tiên đang cởi đồ tắm trên trời…
Tôi đưa hồn vào câu chuyện xa xăm huyền hoặc tuồng Chiêu Quân cống
Hồ mà tôi xem ở đình làng thời thơ ấu: xưa có nàng Chiêu Quân rất đẹp,
nàng hay giặt áo trên sông, áo nàng thơm đến nỗi cả dòng sông đều thơm
mát theo. Những tưởng con người có nhan sắc khuynh thành sẽ có cuộc sống
hạnh phúc, nào ngờ nàng bị cống nộp làm vợ người nơi xứ xa và chết nơi
đất khách quê người trong tiếng đàn tì bà thương nhớ quê nhà…
- Điểm danh…
Thuyền quay về chốn cũ. Trời tắt dần ánh nắng, khói sóng trên sông
như sương buổi sớm, mới cười nói tất cả bổng im lặng u uất, có tiếng vạc
bay ngang trời kêu sầu thảm, nước đã đổi chiều, đâu đó 1 tiếng bìm bịp
lạc loài kêu nước lớn, nước sông mặn đắng trở lại.
Điều kỳ lạ là anh em đi lấy nước dù rất mệt nhưng đều trải qua một
đêm khó ngủ. Năm dài chỉ tiếp xúc với những bức tường vây quanh, cảnh
sông nước ngút ngàn với khói sóng buổi hoàng hôn đã khơi lên nỗi nhớ quê
nhà từ trong những miền sâu thẳm của tâm hồn con người. Cách đây hơn
ngàn năm, nhà thơ Thôi Hiệu (704 – 754) khi đứng tại lầu Hoàng Hạc ngắm
cảnh trời chiều trên sông Trường Giang đã phải thốt lên:
Nhật mộ hương quan hà xứ thị
Yên ba giang thượng sử nhân sầu
(Quê hương khuất bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho buồn ḷòng ai)
(Bản dịch:Tản Đà)
Thì ra cho dù là thi hào,nghệ sĩ hay những người tù lưu đày đều có
tình yêu quê nhà u uất, mãnh liệt. Tôi quay mặt vào tường không khỏi
trào nước mắt. Tôi nhớ bãi sông đầy dừa nước, lục bình ở cầu sắt Phú
Long (Quận 12), ba tôi thường hay lặn xuống sông gỡ những cái lụp chìm.
Tôi đổ nó ra, đủ loại cá, nhiều nhất là cá bống dừa. Trong niềm vui trẻ
thơ tôi không để ý gì đến việc ba tôi ho xù xụ vì quá lạnh. Khi gió sông
thổi ngược vào bờ, gà đã lên chuồng ba tôi cởi áo khoác thêm một lớp
cho tôi, mặc những cơn gió căm căm, ba đốc bó lá dừa làm đuốc cõng tôi
về nhà, giỏ cá đeo bên thắt lưng. Chẳng mấy chốc, tôi đã ngủ trên lưng
ba, miệng nhóp nhép mơ mình đang ăn cơm với cá bống thơm lừng.
Hơn năm năm rưỡi ở tù, tôi được Chủ tịch Nước đặc xá vì cải tạo tốt
và khắc phục hoàn toàn hậu quả vụ án. Từ giã bạn đồng cảnh, chúc những
người ở lại cải tạo tốt để sớm quay về với xã hội. Từ giã cán bộ – những
người thầy của tôi trong quãng đời tù tội.
Tại cổng bảo vệ cuối cùng, tôi ký tên vào sổ xuất trại. Người cảnh sát bảo vệ bắt tay tôi thật chặt:
- Chúc mừng anh Hoàng Linh ! Hãy đi thẳng và không nhìn lại.
Người cảnh sát bảo vệ bắt tay tôi thật chặt: “Chúc mừng anh Hoàng Linh ! Hãy đi thẳng và không nhìn lại”.
- Ảnh: Nghĩa Phạm
Tôi đi bộ một quãng dài, vượt qua đập nước đến bãi xe, không có
chiếc nào quay đầu vào cổng trại. Tôi bước lên xe, cố gắng nhìn thẳng,
cửa kính tự động quay lên. Tôi muốn quay lại nhìn nơi mà mình đã ở suốt
nhiều năm tháng nhưng không thể…
(Còn Tiếp)
