Đoàn Thanh Liêm
-Tôi chưa bao giờ được gặp nhà giáo nhà văn Phạm Duy Khiêm (1908 –
1974), mà sau này vào năm 1954 – 55 ông đã làm Đại sứ của Việt Nam tại
Pháp. Từ lâu, tôi được nghe đến danh tiếng ông Khiêm là người Việt Nam
đầu tiên có văn bằng Thạc sĩ chuyên về bộ môn Văn phạm tiếng Pháp, mà có
người gọi là “Trạng Mẹo” ( Mẹo = Văn phạm). Ông nổi tiếng là người có
tài viết văn bằng tiếng Pháp rất trôi chảy và ông chỉ cộng tác với học
giả Trần Trọng Kim trong việc biên sọan cuốn Văn phạm Việt Nam – đó là
cuốn sách duy nhất ông viết bằng tiếng Việt.-
Hồi còn theo học ở bậc trung học tại Hà Nội trước năm 1954, thì tôi
có được đọc cuốn “Légendes des Terres Sereines” (Những Truyền thuyết từ
Miền Đất Thanh Bình) của ông Khiêm viết từ năm 1941 và mới được tái bản
ở Pháp vào năm 1951 – 52. Sách kể lại các chuyện cổ tích như Trầu cau,
Thiếu phụ Nam Xương, Trương Chi & Mỵ Nương v.v… bằng một giọng văn
mạch lạc, đơn sơ trong sáng – thật dễ hiểu và lôi cuốn cho lớp học sinh
chúng tôi thời đó. So sánh với hai tác giả người Việt cũng viết bằng
tiếng Pháp hồi trước năm 1945 là quý ông Nguyễn Mạnh Tường và Nguyễn
Tiến Lãng, thì lối viết của ông Khiêm hấp dẫn đối với chúng tôi hơn
nhiều.
Vào cuối năm 1974, tại Sài Gòn chúng tôi được nghe là Thạc sĩ Phạm
Duy Khiêm đã tự sát và từ giã cõi đời ở bên Pháp. Báo chí hồi đó có đưa
ra nhiều chi tiết về sự việc xung quanh biến cố này, nhưng lâu ngày rồi
tôi cũng không còn nhớ rõ về câu chuyện đó nữa. Vào năm 2004, nhân dịp
kỷ niệm năm thứ 30 kể từ ngày ông qua đời, tạp chí Thế kỷ XXI ở
California có cho đăng một số bài do nhiều tác giả viết về nhà văn Phạm
Duy Khiêm, trong đó có cả bài của nhạc sĩ Phạm Duy là bào đệ của ông. Và
qua internet, ta cũng có thể đọc được nhiều bài viết về ông.
Nhưng tôi đặc biệt chú ý đến chứng từ của giáo sư Raymond Aron
(1905 – 1983) là một vị đại sư nổi danh ở Pháp viết trong cuốn Hồi ký
nguyên tác bằng tiếng Pháp với nhan đề là : “Mémoires : 50 ans de
réflexion politique” xuất bản năm 1983 và bản dịch sang Anh ngữ được
xuất bản năm 1990 tại Mỹ. Hiện trong tay tôi chỉ có bản dịch Anh ngữ
này. Vì thế, tôi xin trình ra đây phóng ảnh của trang bìa và của một
đọan trong trang 392 của bản tiếng Anh này với nhan đề như sau :
* Raymond Aron : Memoirs –Fifty Years of Political Reflection *
do nhà xuất bản Holmes & Meier ấn hành năm 1990 tại New York & London.
Giáo sư Aron viết trong đọan văn nói trên như sau : “Thật ra, cuộc
tấn công dịp Tết (Mậu Thân) là một sự thất bại về phía Việt cộng. Chẳng
có nơi nào mà dân chúng lại hưởng ứng đi theo “những chiến sĩ tự do”
(Nowhere did the population join the “freedom fighters”). Những người
chiến sĩ đó đã phạm vào những hành động không thể tha thứ được. Họ bắt
buộc các nạn nhân phải đào những con hố mà họ đẩy hàng trăm những viên
chức và người có tên tuổi của kinh đô Huế để chôn vùi vào trong đó. Bạn
của tôi, Phạm Duy Khiêm vốn là vị Đại sứ của miền Nam tại Paris vào năm
1954, thì có phổ biến thông qua thông tấn AFP vào ngày 13 tháng Tư năm
1968 một bản tường trình đầy vẻ phẫn nộ (an indignant report) về cung
cách đối xử của Việt cộng trong những vùng mà họ kiểm sóat được trong
một số ngày. “Những vị trí thức đó đã không hề ngó ngàng gì đến số phận
của những viên chức bình thường, những nhân viên vô tội của chính quyền
và gia đình của họ, những quân nhân đang nghỉ phép, những linh mục công
giáo người Pháp, những giáo sư người Đức cùng với vợ của họ đều bị chôn
sống (vào khoảng 300 người), hay bị giết sau khi bị cắt chân tay và bị
tra tấn đủ kiểu (vào khoảng 700 người), đôi khi còn bị trói chung với
nhau bằng giây kẽm gai nữa.”Bản tường trình này đã bị rơi vào sự dửng
dưng và quên lãng…”
(Ghi chú : Lúc đó thì tại Stockholm thủ đô của Thụy Điển đang có
một thứ Tòa án có tên là Bertrand Russell để tố cáo “tội ác của Mỹ trong
chiến tranh Việt nam”. Và phong trào phản chiến đang rầm rộ sôi nổi ở
Mỹ cũng như ở Tây Âu. Nên Đại sứ Khiêm mới phải đề cập đến “những nhà
trí thức đó” với một sự phẫn nộ.)
Nếu ta để ý đến sự kiện là chỉ vào cuối tháng Hai năm 1968, thì
quân đội Việt cộng mới bị đánh bật ra khỏi cố đô Huế và chỉ sau đó ít
lâu thì các thông tin về cuộc Thảm sát kinh hòang hồi Tết Mậu thân mới
được đưa ra một cách rõ ràng chính xác. Và như giáo sư Aron thuật lại ở
trên là vào ngày 13 tháng Tư năm 1968, ông Khiêm lúc đó chỉ là một công
dân bình thường – nhưng vì ý thức được trách nhiệm của một vị thức giả
mà ông đã phải công bố ngay tức khắc cho thế giới biết đến vụ tàn sát
kinh hòang ở Huế lúc đó.
Sự kiện rõ rệt này tôi chưa thấy có tài liệu nào của người Việt nói
đến. Vì thế, tôi xin trích thuật ra đây để trước hết góp phần bổ túc
cho “Hồ sơ Thảm sát tại Huế hồi Tết Mậu Thân 1968” có thêm được một chi
tiết khả tín nữa. Và sau là để tỏ lòng biết ơn đối với Đại sứ Phạm Duy
Khiêm vì sự đóng góp quý giá của ông trong việc lưu ý cho công luận thế
giới biết rõ hơn về cái tội ác tầy trời đó của người cộng sản đối với
người dân vô tội ở Huế thời đó.
Tôi hy vọng sẽ có nhà nghiên cứu sưu tầm được tòan văn “Bản Tường
Trình công bố vào ngày 13 tháng Tư năm 1968 của Đại sứ Phạm Duy Khiêm
công bố qua thông tấn AFP của Pháp” như giáo sư Raymond Aron đã trích
thuật lại trong cuốn Hồi ký của mình.
San Clemente California, Mùa Trung Thu Nhâm Thìn 2012
Đoàn Thanh Liêm
