Đào Tuấn
Khi chính quyền khắp nơi phải dùng đến chuyên chính
vô sản để thu hồi đất dù “đã bồi thường” cho dân, thì việc đó chỉ càng
phản ánh sâu sắc hơn tính chất của việc tước đoạt.
Kỷ lục về sự chênh lệch giữa giá đất mà các nhà đầu tư bán ngoài thị trường và giá đền bù khi thu hồi của dân là bao nhiêu lần?
35 lần, như báo cáo của Quốc hội?
Không, con số đó chưa phải là mức độ kỷ lục. Một khảo sát của Viện
Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn đưa ra một ví
dụ khủng khiếp về sự chênh lệch giá: Ở Bắc Ninh, giá thu hồi của dân là
200.000 đồng/m2 và giá bán ngoài thị trường là 35 triệu đồng/m2. Gấp 175 lần.
Ngày hôm qua, khi các nhà làm luật “ngồi lại” với cộng đồng doanh
nghiệp để tìm cách tháo các nút thắt của luật đất đai, sự chênh lệch
khủng khiếp này đã được nói ra lời, và từ dùng nguyên văn là “tâm lý bị
tước đoạt”. Đúng hơn thì phải bỏ đi hai chữ “tâm lý”. Bởi
sự chênh lệch giá đang phản ánh hiện trạng người dân “bị tước đoạt” mỗi
khi đất đai, từ loại do ông bà tổ tiên để lại, cho đến ruộng vườn, ao
hồ, đầm phá - chót lọt mắt xanh nhà đầu tư nào đó. Dương Nội là
một điển hình. Văn Giang là một điển hình. Và Vụ Bản cũng là một điển
hình khác. Liệu có thể gọi khác đi khi bản chất câu chuyện là những
người dân thấp cổ bé họng có tài sản, dù chỉ là quyền sử dụng đất, đang
bị buộc phải bán, với giá do người mua ấn định, thông qua cái gọi là
“khung giá” mà nhà nước ban hành. Và khi dân chúng phải đối mặt với cửa
quan, cũng là chuyện “vô phúc đáo tụng đình”, chuyện con giun xéo lắm
cũng quằn. Và khi chính quyền khắp nơi phải dùng đến chuyên chính vô sản
để thu hồi đất dù “đã bồi thường” cho dân, thì việc đó chỉ càng phản
ánh sâu sắc hơn tính chất của việc tước đoạt.
Nghị quyết TƯ 5, đã đòi hỏi sự Luật Đất đai lần này phải được sửa đổi
một cách toàn diện. Nhưng dự thảo, đã được làm đi làm lại từ nhiều năm
nay đang chỉ cho thấy “Không có đột phá nào mới hơn so với Luật Đất đai
2003, trong khi vẫn giữ nguyên những hạn chế”.
Người dân, với tư cách là những người đã và đang mất đất, những nạn
nhân của kỷ lục “âm 175 lần về giá trị”, chưa thấy có gì là đột phá đã
đành. Nhưng sự lạ đã xảy ra, bởi bản thân cộng đồng doanh nghiệp, những
người được coi là bên “dương 175 lần về giá trị” cũng không thể không
cất lời than vãn về hàng loạt những “nút thắt” của Luật Đất đai sửa đổi:
Đó là việc chưa phân cấp để “ngăn ngừa sự tái xuất của tầng lớp lý
trưởng”. Đó là việc lẫn lộn khái niệm khi đất vừa là tài nguyên, vừa là
tài sản. Và nút thắt lớn nhất: Nguyên tắc giá “phù hợp với thị trường”
còn méo mó, mù mờ hơn là “sát với thị trường” như hiện nay. Hóa ra, cả
các nhà đầu tư, cả những người mất đất đều đã và đang là nạn nhân của
Luật đất đai, với tất tật mọi thứ quyền đều thuộc về nhà nước, về chính
quyền.
Từ sau năm 1999, khái niệm thị trường bất động sản ra đời. Nhưng từ
bấy, quyền định giá tài sản, thứ quyền tối thiểu của một thị trường,
hoặc ít nhất là việc “được trưng mua”, thay vì “bị thu hồi”, vẫn là thứ
quyền xa vời đối với người dân.
Hôm qua, rất nhiều ý kiến đã được đưa ra để tháo cái thòng lọng “cơ
chế giá” đang thắt quanh dự thảo luật: Nguyên tắc giá công bằng thay cho
xác định giá đất phù hợp với giá thị trường; Nguyên tắc đồng thuận, với
tối thiểu 2/3 sự đồng thuận của người dân “mất đất”, với doanh nghiệp
“được đất”; Thay thế cơ chế “thu hồi” bằng cơ chế “trưng mua”…. Đây ít
nhất cũng là sự tiến bộ hơn nhiều so với sự trì trệ và bảo thủ trong đầu
những nhà làm luật đang ngồi tại Bộ Tài nguyên và Môi trường.
Nhưng nói gì thì nói, bản chất câu chuyện vẫn là quyền được định giá
của người dân. Và thứ quyền này chỉ có thể được thực hiện khi nhà nước
trao trả lại cho họ, ít nhất là việc để họ được trưng mua với một mức
giá thỏa thuận. Mới nói, người đang cầm 2 đầu sợi dây để có thể tháo nút
thắt, vì thế, không phải chỉ là những nhà làm luật, mà chính là Nhà
nước. Chỉ có điều họ muốn thực sự tháo nút hay không mà thôi.
