Quách Hoàng Lân
Ngày 1/5/2014 Trung Quốc đưa dàn khoan HD-981 vào thăm dò tại vùng
biển cách đảo Tri Tôn thuộc quần đảo Hoàng Sa là 17 hải lý và cách bờ
biển Việt Nam 120 hải lý. Lý luận của Trung Quốc là: “Hoàng Sa là của
Trung Quốc (sic!)” nên vị trí đặt dàn khoan gần địa phận Trung Quốc hơn
rất nhiều so với bờ biển của Việt Nam.
Việt Nam đã phản đối rất quyết liệt, cho rằng vị trí đặt giàn khoan
nằm trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam, hay ít ra là nó đang nằm
trong vùng có tranh chấp nên không thể đơn phương khai thác. Việt Nam đã
đưa các tàu cảnh sát biển ra để thuyết phục Trung Quốc dời giàn khoan
đi, gặp phải đội tàu của Trung Quốc, hai bên va chạm và tình thế giằng
co, Trung Quốc vẫn chưa chịu rút dàn khoan đi. Trung Quốc chỉ khẳng định
sẽ rút đi vào tháng 8, sau khi kết thúc việc thăm dò. Việt Nam cũng đã
đưa vấn đề HD – 981 ra cuộc họp thượng đỉnh của khối Asean, đồng thời
gửi công hàm phản đối lên Liên Hợp Quốc. Phần lớn các chuyên gia, học
giả, và một số quan chức trong nước và quốc tế đều nhận định đây là hành
động mang tính khiêu khích và khó hiểu của Trung Quốc. “Khiêu khích” là
bởi vì bản thân quần đảo Hoàng Sa vẫn còn trong vòng tranh chấp, và
ngay cả khi nếu giả thiết rằng đảo Tri Tôn là của Trung Quốc thì vị trí
giàn khoan là cách nó 17 hải lý, đó là một khoảng cách lớn hơn 12 hải
lý, nên không thuộc vùng lãnh hải nội thủy để có thể quyết định đơn
phương được (đây là chưa nói là đảo Tri tôn có thể chưa đủ điều kiện để
xem là vùng lãnh thổ). “Khó hiểu” là vì việc đưa giàn khoan vào vị trí
đó để thăm dò gần như không mạng lợi ích kinh tế chính trị gì cả, mà còn
làm căng thẳng quan hệ với Việt Nam và các nước trong khu vực và làm
xấu đi hình ảnh Trung Quốc trên trường quốc tế khi đơn phương hành động
bất chấp luật pháp quốc tế như vậy.
Một số giả thuyết đã được đưa ra để giải thích sự khó hiểu này. Tôi xin điểm qua và phân tích như sau:
1) Bắc Kinh đang cần một căng thẳng bên ngoài để xoa dịu những khó
khăn bên trong. Những khó khăn đó là căng thẳng Tân Cương, khủng bố,
kinh tế chậm tăng trưởng, thậm chí có dấu hiệu khủng hoảng cục bộ, tham
nhũng, đấu đá quyền lực nội bộ, v.v... Việc gây ra một căng thẳng ngoại
vi để thắt chặt đoàn kết nội bộ, đoàn kết người dân với chính quyền là
một chiêu mà Bắc Kinh vẫn hay sử dụng.
2) Trung Quốc muốn khẳng định chủ quyền về đường lưỡi bò, để làm bá
chủ biển đông và mở lối ra ở Đông nam, khi mà lối phía đông đã bị bịt
kín bởi Mỹ và đồng minh. Và đây chính là thời điểm hợp lý để thực hiện
thêm một bước chiến thuật vết dầu loang vốn đã được tính rất kỹ từ lâu
và bắt đầu khởi sự từ những năm 1958 khi họ ép buộc chính phủ Việt Nam
DCCH phải ký công nhận lãnh hải của họ và chớp thời cơ vào năm 1974
chiếm quần đảo Hoàng Sa từ tay Việt Nam CH.
3) Trung Quốc muốn thử độ phản ứng của Mỹ và độ trung thành của Việt
Nam để đưa ra những chính sách sắp tới. Việc quan hệ giữa Mỹ và Việt Nam
đang dần được cải thiện thực sự làm Trung Quốc lo ngại. Trung Quốc muốn
trắc nghiệm xem quan hệ Mỹ-Việt đã ấm đến mức độ nào nên mới tung ra
một chiêu để thử phản ứng của Mỹ. Và cái họ đạt được là rất đáng kể, Mỹ
chỉ phản ứng hời hợt, kêu gọi hai bên kềm chế, tránh xảy ra nổ súng. Qua
đó, Trung Quốc nhận ra người đàn em Việt Nam vẫn chưa xích lại quá gần
với Mỹ. Hơn nữa, việc Việt Nam không khởi kiện Trung Quốc lên Liên Hợp
Quốc về giàn khoan HD-981 và chủ quyền quần đảo Hoàng Sa, luôn giữ vấn
đề trong vòng đàm phán song phương cho thấy tấm lòng của Việt Nam với
bậc đàn anh phương Bắc vẫn còn sắt son lắm.
Tuy nhiên, có lẽ Trung Quốc chưa lường hết được phản ứng của người
dân Việt, xưa nay luôn có một lòng quyết tử cho sự sinh tồn của Tổ Quốc.
Việc làm của Trung Quốc vô hình chung đã khơi dậy tính tự tôn dân tộc
vốn đã bị lu mờ đi vì ý thức hệ cộng sản kìm chế lâu ngày. Tình hình mấy
tuần qua cho thấy sự việc bây giờ đã trở nên khó lường hơn, và tôi rất
hy vọng, nhân dân Việt Nam sẽ tỉnh hẳn người sau cú hích này và sẽ cho
Bắc Kinh một bài học đáng giá.
