Jonathan London
Theo blog Xin Lỗi Ông
Tiêu đề các báo cho chúng ta biết rằng vào tuần này, Việt Nam đang thương tiếc cái chết của Tướng Võ Nguyên Giáp. Thực tế, có gì đó phức tạp và thú vị hơn đang diễn ra.
Tướng Giáp, tất nhiên, là một nhân vật quan trọng trong lịch sử quân sự và chính trị Việt Nam và thực sự là một nhân vật lịch sử quan trọng của thế giới. Thông tin về cái chết của ông, được lan truyền đầu tiên qua Facebook hơn là truyền thông nhà nước, và được quốc tế đón nhận với kí ức ca ngợi từ mọi nơi, sự tôn trọng miễn cưỡng từ những người khác và sự khinh thường không khoan nhượng từ những người vẫn tranh cãi về cuộc chiến ở Việt Nam.
Ở Việt Nam, cái chết của Tướng Giáp đã gợi mở một quá trình cực kì thú vị mà có lẽ về vài khía cạnh được hiểu như một dạng hòa giải. Hòa giải ở Việt Nam, cho đến ngày nay, là một khái niệm vô cùng nhạy cảm ám chỉ một quá trình chấp nhận quá khứ – đáng buồn là điều này chưa diễn ra. Và tôi không có ý định đề xuất rằng việc Đại tướng qua đời sẽ bắt đầu một quá trình hòa giải to lớn hơn những người Việt Nam có đầu óc cải cách mong muốn.
Điều đang diễn ra giống như một dạng hòa giải nguyên tử hơn, mà trong đó những cá nhân, gia đình, và cộng đồng sẽ chấp nhận một con người mà tên tuổi luôn được gắn liền với những hy sinh to lớn mà Việt Nam phải chịu đựng trên con đường đầy hãnh diện và đau thương cho đến hiện tại.
Đến tận những giờ phút cuối cùng, Tướng Giáp và tinh hoa của ông vô cùng phức tạp. Được những người ngưỡng mộ khen ngợi như một chiến lược gia tài giỏi, chiến thuật quân sự của Tướng Giáp lại bị chất vấn thẳng thừng và thậm chí mạt sát bởi những ai lo rằng ông ta coi sự mất mát nhân mạng quá nhẹ nhàng. Vì tôi không phải là sử gia, tôi sẽ không cố gắng đánh giá ông Giáp như những người khác đã làm.
Điều làm tôi chú ý, hiện tại, là cảnh tượng đang diễn ra trong tuần này ở Việt Nam. Một phần nhỏ của những gì thú vị đang diễn ra trong giới lãnh đạo cấp cao của Đảng Cộng sản Việt Nam, mà những người lãnh đạo sẽ đánh dấu một cách trọng thể sự ra đi của một nhân vật mà tầm vóc đã làm lu mờ họ, và là người trong nhiều năm trước khi qua đời đã quan ngại về sự phát triển bừa bãi và lợi ích vốn có của nền chính trị. Chẳng có ích gì cả khi đơn giản hóa các vấn đề, di sản của tướng Giáp thậm chí được tranh cãi ngay cả trong nội bộ Đảng.
Điều thú vị nhất có lẽ là những gì đang diễn ra trên đường phố Hà Nội và thực sự là trên “đường phố Việt Nam” khắp mọi nơi, từ quê hương của Tướng Giáp ở tỉnh Quảng Bình cho tới nhiều địa phương ở miền Nam và trải khắp cộng đồng người Việt hải ngoại. Ở đó, các cá nhân, gia đình và cộng đồng sẽ chấp nhận cái chết của Đại tướng theo cách của riêng họ.
Ở Hà Nội, nơi hàng ngàn người xếp hàng trên phố để tỏ lòng kính trọng lần cuối cùng, tâm trạng rất u sầu, căng thẳng và không được chuẩn bị trước. Phụ huynh đem theo con cái, vì ngày nay họ và con cái họ biết về Đại tướng chủ yếu qua sách giáo khoa. Những người nhiều tuổi hơn xuất hiện rất đông, đi cùng bạn bè và trong vài trường hợp đi cùng con cháu họ. Một ngôi sao nhạc pop lố bịch bị mắng vì đã chen ngang cũng cảm thấy có nhu cầu xuất hiện. Trong khi đó, một người nông dân trong độ tuổi 70 lái xe máy từ tỉnh Sơn La cách Hà Nội hàng trăm cây số, để xác nhận sự ngưỡng mộ với ngài đại tướng và cũng để quần chúng biết nhà nước đã hứa bồi thường cho ông hơn 20 năm về trước và đến giờ ông vẫn chưa nhận được một khoản nào.
Tâm trạng được ghi nhận là sự kính trọng và ngưỡng mộ. Nhưng mỗi người đang hiểu nhiều ý nghĩa của Tướng Giáp theo cách riêng của mình.
Cuối tuần này, cuộc đời và di sản của Đại tướng sẽ được vinh danh trong Lễ quốc tang, được cho là cao hơn một bậc so với lễ tang cấp nhà nước, và có lẽ được dùng để trốn tránh nền chính trị không thể lờ đi được vào lúc này. Tướng Giáp là một nhân vật nổi bật, người đang và sẽ tiếp tục có ý nghĩa khác nhau với nhiều người khác. Chắc chắn rằng sự ra đi của ông đánh dấu sự ra đi của một nhân vật chủ chốt. Một người mà sự ra đi sẽ buộc người Việt Nam phải suy ngẫm về quá khứ đổ vỡ của mình và hướng đến một tương lai chung.
JL
