Hà Tường Cát
HÀ NỘI, Việt Nam (NV) - Một số trường hợp bạo loạn xảy ra trong những
cuộc biểu tình chống Trung Quốc tại các xí nghiệp nước ngoài đầu tư vào
Việt Nam đã gây chấn động trong giới kinh doanh quốc tế
Ngày 15 Tháng Năm, Bộ Trưởng Kế Hoạch- Ðầu Tư Bùi Quang Vinh đã ký văn
bản gửi tới các đại sứ quán, các hiệp hội doanh nghiệp nước ngoài ở Việt
Nam, giải thích về việc người lao động tự phát biểu tình phản đối Trung
Quốc. Theo ông, việc này đã bị kẻ xấu xúi giục, trà trộn, giả danh công
nhân gây kích động dẫn tới nhiều hành vi manh động, bột phát, gây ra
những tổn thất về tài sản cho một số doanh nghiệp đầu tư nước ngoài, gây
hoang mang cho cộng đồng các nhà đầu tư, ảnh hưởng nghiêm trọng đến
hình ảnh môi trường đầu tư của Việt Nam.
Ông Vinh cho rằng đây là sự việc rất đáng tiếc, chính quyền các cấp của
Việt Nam hết sức chia sẻ với các nhà đầu tư, các doanh nghiệp. Các cơ
quan nhà nước các cấp của Việt Nam đã có các biện pháp kiên quyết ngăn
chặn, xử lý nghiêm khắc, không để sự việc tiếp tục diễn biến và lan
rộng. Bộ Trưởng Bùi Quang Vinh cam kết sẽ bảo vệ các doanh nghiệp nước
ngoài và các nhà đầu tư tại Việt Nam.
Ảnh hưởng cả Wal-Mart và Target
LI & Fung Ltd., tổ hợp phân phối hàng hóa lớn nhất thế giới với
doanh số $20 tỷ/năm, hôm Thứ Năm nói rằng tình hình biến động ở Việt Nam
có ảnh hưởng tới họ, nhưng hy vọng chỉ trong một chừng mực giới hạn. Li
& Fung Ltd, trụ sở trung ương đặt tại Hồng Kông, là đại công ty
chuyên cung cấp hàng hóa cho các hãng bán lẻ toàn cầu bao gồm Wal-Mart
Stores, Target Corp.. Toys “R” Us, Circle K...
Việc sản xuất ở nhiều xưởng tại Việt Nam sẽ phải đình trệ ít nhất là một
tuần lễ sau vụ người biểu tình chống giàn khoan HD 981 đốt phá hàng
trăm cơ sở của các công ty ngoại quốc đầu tư vào Việt Nam, nơi cung ứng
khoảng 7% hàng cho Li & Fung. Nhiều công ty trong đó có Formosa
Plastics Group và hãng giầy Yue Yuen Industrial Holdings LTD phải đóng
cửa xưởng, trong khi một số xưởng khác bị triệt hạ gần như hoàn toàn.
Chủ Tịch William Fung của tổ hợp nói với các phóng viên: “Chúng tôi hiểu
rằng bạo loạn như thế rất ít có, và may mắn là hiện nay chính quyền đã
ổn định được an ninh trật tự.” Theo lời Tổng Giám Ðốc Bruce Rockowitz
thì hãy còn quá sớm để tính những phương án khác, kể cả việc phân tán
sản xuất đến các quốc gia như Trung Quốc và Bangladesh. Ông nói: “Chúng
tôi hy vọng rằng hoạt động sẽ chỉ bị gián đoạn trong ít tuần chứ không
phải là ít tháng. Nếu sự trì trệ kéo dài cho tới Tháng Sáu hay Tháng Bảy
thì sẽ có ảnh hưởng nhiều đến các thân chủ của chúng tôi và hầu hết là ở
Hoa Kỳ.
Các công ty Ðài Loan bị tổn thất nặng nhất
Hãng tin Mỹ Bloomberg dẫn lời ông Bob Hsu, quản lý trưởng của công ty
Great Super Enterprise, Ltd. có các nhà máy dệt may ở tỉnh Ðồng Nai, kể
lại: “Những công nhân biểu tình không lựa ra quốc tịch của của các nhà
máy, họ chỉ nhìn vào biển tên của công ty 'có ký tự bằng tiếng Trung',
trong đó bao gồm cả tên nhà xưởng của các doanh nghiệp Nhật và Nam Hàn.”
Ông Hsu nói: “Tôi đã đề nghị cảnh sát địa phương bảo vệ công nhân,và
chúng tôi đã đưa nhân viên ra khỏi khu vực. Vì lo lắng, tôi đã phải xóa
tất cả ký tự tiếng Trung trên logo.”
Từ chiều Thứ Ba cho đến sáng Thứ Tư, khoảng 20,000 người biểu tình trong
đó một số gây bạo loạn tại các khu công nghiệp thuộc tỉnh Bình Dương và
Ðồng Nai.
Theo tin của BBC, ông Trần Bách Tú, chủ nhiệm Văn Phòng Kinh Tế và Văn
Hóa Ðài Bắc tại Sài Gòn, cho biết: “Một số công ty, xưởng máy đã bị
phóng hỏa và một số khác bị những người bạo loạn cướp phá. Những người
này phá phách mọi thứ, họ gào thét, đập vỡ cửa sổ, xông vào lấy hết đồ
đạc.”
Ông Trần kể tiếp: “Sáng nay tôi tới Bình Dương, gặp gỡ các lãnh đạo công
ty Ðài Loan và tới một số khu công nghiệp để chứng kiến những gì xảy
ra. Trên thực tế có thể thấy tình hình rất tệ. Vào lúc này không ai có
thể nói được mức độ thiệt hại là bao nhiêu nhưng con số sẽ là rất lớn.”
Theo lời ông Trần: “Có một nhà máy thậm chí còn quá sợ hãi, không dám
quay lại để ước đoán mức thiệt hại của mình. Cá nhân tôi đã chứng kiến
có những nhà máy bị thiêu rụi hoặc bị phá hủy.” Và ông cho rằng: “Người
Ðài Loan đang rất lo sợ, tính chuyện rút hết về Ðài Loan.”
Cuộc biểu tình lúc đầu nhắm vào các cơ sở thuộc chủ sở hữu Trung Quốc,
nhưng ông Trần cho biết tại tỉnh Bình Dương và tỉnh Ðồng Nai không có
nhiều công ty thuộc chủ Trung Quốc, mà hầu hết các nhà đầu tư là từ Ðài
Loan.
Phóng viên BBC từ Ðài Bắc tường thuật bộ trưởng Ngoại Giao Ðài Loan, ông
Lâm Vĩnh Lạc (David Lin) cho báo chí hay vào sáng 14 Tháng Năm rằng
theo thông tin của họ thì “tại cuộc biểu tình của người Việt Nam ở tỉnh
Bình Dương, có chừng hai vạn người tham gia và khoảng hai nghìn công an
viên đã không kiềm chế được họ. Chỉ sau khi quân đội được điều đến thì
tình hình mới được ổn định.”
Việt Nam là một trong những quốc gia Ðông Nam Á mà doanh nghiệp Ðài Loan
đầu tư nhiều vốn nhất. Chỉ đến cuối năm 2012, kim ngạch đầu tư tại Việt
Nam từ Ðài Loan là $27 tỷ, đứng hàng thứ nhì, sau Nhật.
Nhà máy của các công ty Ðài Loan ở Việt Nam đã tạm ngừng hoạt động, mà
theo ông Trần Bách Tú “thực ra không phải là ngưng hoạt động, mà nói
chính xác ra là bị phá hủy, không thể hoạt động được.” Ông nói có một
người quốc tịch Ðài Loan bị thương nhẹ và hơn 200 người khác lánh nạn
tại một khách sạn phía Nam Bình Dương.
Phản ứng của Ðài Loan
Theo lời Bộ Trưởng Bùi Quang Vinh có khoảng 400 cơ sở kinh tế Ðài Loan
bị những người bạo loạn triệt hạ, còn theo Bộ Kinh Tế Ðài Loan có ít
nhất 100 xưởng của Ðài Loan bị cướp phá và 11 bị thiêu rụi. Từ hôm Thứ
Tư, ở phi cảng Tân Sơn Nhất, đông đảo hành khách Ðài Loan và Trung Quốc
đợi lấy vé máy bay rời khỏi Việt Nam.
Nội các Ðài Loan hôm Thứ Năm thành lập một toán đặc nhiệm để ứng phó với
tình trạng sau cuộc họp hội đồng an ninh quốc gia của Tổng Thống Mã Anh
Cửu. Thủ Tướng Jiang Yi-huah tuyên bố chính quyền sẽ mau chóng đưa công
dân Ðài Loan trở về nước khi nào tình hình đòi hỏi. Tại Việt Nam có
khoảng 40,000 doanh gia Ðài Loan và gia đình họ. Bộ Ngoại Giao Ðài Loan
cho biết hai hãng hàng không đã đồng ý tăng thêm chuyến bay với máy bay
lớn hơn đến Việt Nam.
Chính quyền Quốc Dân Ðảng có những động thái này sau khi nhiều nghị sĩ
Quốc Hội lên tiếng phê phán rằng chính phủ của Tổng Thống Mã luôn luôn
ứng phó chậm trễ với các trường hợp khẩn trương.
Tờ Wall Street Journal dẫn lời phát ngôn viên cảnh sát quốc gia Kirt
Chantharith nói có khoảng hơn 600 người, được coi là người Hoa, chạy qua
Cambodia bằng đường bộ từ Sài Gòn đến Phnom Penh. Phát ngôn viên này
cho biết những người vượt biên giới đi bằng xe bus và taxi, ông không rõ
họ là doanh nhân hay khách du lịch nhưng thái độ tỏ ra rất lo sợ.
Văn phòng cơ quan du lịch Ðài Bắc hôm Thứ Năm bác bỏ lá thư xin lỗi do
Tổng Cục Du Lịch Việt Nam gởi đến với đề nghị doanh nhân và du khách Ðài
Loan vẫn có thể đến Việt Nam bình thường. Ông Chang Hsi-tsung, phó giám
đốc cơ quan du lịch Ðài Loan, nói rằng không thể đồng ý với nội dung
của văn thư đó vì an ninh là căn bản cho du khách. Theo ông, du khách
Ðài Loan sẽ không thể tới Việt Nam khi chưa có sự bảo đảm an toàn.
Ông Chang cho biết hiện có 854 du khách Ðài Loan ở Việt Nam nhưng tất cả
đều ở miền Bắc là nơi có an ninh. Cơ quan du lịch Ðài Loan đã công bố
báo động vàng ở Sài Gòn và báo động đỏ ở hai tỉnh Bình Dương và Ðồng
Nai.
Các hãng du lịch ở Hồng Kông cũng đã hủy bỏ các chuyến du lịch có hướng dẫn đi Việt Nam.
Tờ Jakarta Globe ở Indonesia trong bài xã luận hôm Thứ Năm có đoạn viết:
“Các cuộc bạo loạn chết người tại Việt Nam là một lời cảnh báo cho các
lãnh đạo Ðông Nam Á và Trung Quốc rằng không có con đường nào khác trong
việc giải quyết tranh chấp ở Biển Ðông ngoài cách đối thoại nghiêm túc,
chân thành. Chúng tôi lên án các vụ tấn công người Trung Quốc tại Việt
Nam và đòi hỏi chính phủ Việt Nam phải bảo vệ các công dân nước ngoài
đang có mặt tại Việt Nam. Tuy nhiên, chúng tôi cũng kêu gọi Trung Quốc
mở cuộc đối thoại và chấm dứt việc bắt nạt các quốc gia láng giềng bé
nhỏ.”
Trung Quốc không tỏ phản ứng rõ rệt
Hôm Thứ Tư, 14 Tháng Năm, sự việc trầm trọng hơn vì đã có tổn thất nhân
mạng, xảy ra tại nhà máy thép Formosa ở khu công nghiệp Vũng Áng, Hà
Tĩnh. Theo các tin tức truyền thông trong và ngoài nước có hai người
chết, đều là dân Trung Quốc hoặc Ðài Loan, 149 người bị thương và 56
người bị bắt.
Ðại diện ngoại giao của Ðài Loan ở Việt Nam nói với hãng tin Mỹ AP rằng
ít nhất một công nhân Trung Quốc thiệt mạng và 90 người khác bị thương
sau khi những người biểu tình bạo loạn tấn công nhà máy thép thuộc sở
hữu của Tập Ðoàn Formosa - nhà đầu tư Ðài Loan lớn nhất tại Việt Nam.
Cuộc bạo loạn diễn ra vào chiều Thứ Tư và sáng sớm Thứ Năm. Hàng trăm
người đã xông vào bên trong nhà máy trước khi quân đội và công an can
thiệp,
Theo phản ánh của truyền thông trong nước, cuộc biểu tình chống Trung
Quốc hôm Thứ Tư với sự tham gia của hơn 1,000 công nhân đã bắt đầu khá
ôn hòa. Tuy nhiên, đến 3 giờ chiều, xô xát xảy ra khi đoàn người diễu
hành đến trước cổng nhà máy Formosa. Một số người dân quá khích đã đập
hỏng hai xe ca, theo báo Tuổi Trẻ.
Nguồn tin của BBC từ Hà Tĩnh cho biết tình hình sau đó đã mất kiểm soát
và lực lượng an ninh đã rơi vào thế bị động. Khi đoàn biểu tình đến
trước nhà máy thì bắt gặp các công nhân Trung Quốc đi từ trong nhà máy
ra. Hai bên đã có lời qua tiếng lại với nhau, dẫn đến xô xát, bất chấp
sự can ngăn của những người quản lý. Tuy nhiên, các công nhân cũng phản
ánh lại là những người trực tiếp đánh đập các công nhân Trung Quốc không
phải là người làm chung với họ.
Cảnh sát cơ động được điều đi kèm với người biểu tình để giám sát tình
hình và giúp cuộc biểu tình diễn ra ôn hòa. Mặc dù vậy, họ không đủ đông
để kịp phản ứng trước một cuộc bạo động.
Một nhân chứng thuật lại với BBC những gì ông nhìn thấy từ tầng 5 của ký
túc xá công ty vào lúc vụ việc xảy ra: “Nhân viên chúng tôi đã được
nghỉ việc từ 2 giờ, buổi chiều thì biểu tình ôn hòa nhưng đến gần tối
thì đoàn xe chở công nhân nhà thầu Trung Quốc ra về thì bị đoàn người
chặn lại. Họ đập cửa kính xe và đánh đập dã man người Trung Quốc.” Theo
lời nhân chứng này: “Sáng Thứ Năm, công an toàn tỉnh Hà Tĩnh đã được
triển khai để đảm bảo an toàn cho nhân viên người Việt và chuyên gia Ðài
Loan. Một số người Trung Quốc ở các nhà thầu cũng được Formosa cho vào
trú ẩn ở các khu ký túc xá kiên cố của nhân viên công ty.”
Tòa Ðại Sứ Trung Quốc tại Hà Nội từ chối bình luận về những diễn biến
trên, nhưng cho BBC Tiếng Việt biết họ đang có một “nhóm công tác nhắm
giải quyết vấn đề tại chỗ.”
Tờ The Guardian ở Anh, số ra ngày Thứ Năm, so sánh cuộc biểu tình ở Việt
Nam với các đợt biểu tình năm 2012 ở Trung Quốc phản đối Nhật vì căng
thẳng tại vùng Biển Hoa Ðông. Người biểu tình khắp cả nước đã đập phá
các cửa hàng Nhật, phá xe do Nhật sản xuất, trước khi chính quyền ra
lệnh cho họ giải tán. Tờ báo này cho biết: “Tuyên truyền của Trung Quốc
nay đang kiểm duyệt tin tức về đợt biểu tình ở Việt Nam, theo trang
China Digital Times tiết lộ ra. Trung Quốc nói báo chí 'không được đưa
tin về các doanh nghiệp có vốn Trung Quốc ở Việt Nam bị người Việt Nam
tấn công.'”
Tờ South China Morning Post ở Hồng Kông cho biết dù biểu tình chống
Trung Quốc đã lan rộng trên 22 trong số 63 tỉnh ở Việt Nam, nữ phát ngôn
viên Hoa Xuân Oánh của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc trong buổi họp báo hôm
Thứ Năm nói rằng việc khoan dò dầu khí ở quần đảo Hoàng Sa vẫn tiếp tục.
Bà Hoa cũng nói bà “sửng sốt” với những diễn biến ở Việt Nam và lên án
Hà Nội toa rập với những nhóm chống Trung Quốc.
Việt Nam tái xác định lập trường cương quyết
Chiều Thứ Năm, Bộ Trưởng Ngoại Giao Việt Nam Phạm Bình Minh điện đàm với
đồng nhiệm Trung Quốc Vương Nghị, “một lần nữa yêu cầu Trung Quốc rút
ngay giàn khoan và các tàu đang xâm phạm trái phép vùng biển Việt Nam.”
Ông Minh cũng nói các hành vi “manh động, phá hoại” ở một số nơi tại
Việt Nam “là các hành vi vi phạm pháp luật do một số cá nhân lợi dụng
tình hình để gây rối, làm mất trật tự, an ninh và an toàn xã hội.” Ông
khẳng định Việt Nam sẽ “làm hết mình để tạo mọi thuận lợi và đảm bảo an
toàn tuyệt đối cho cá nhân, doanh nghiệp và các cơ quan nước ngoài tại
Việt Nam, bao gồm cả người và các doanh nghiệp Trung Quốc.”
Lần đầu tiên phát biểu trước dân chúng về vụ giàn khoan HD 981, Thủ
Tướng Nguyễn Tấn Dũng trong cuộc tiếp xúc với cử tri quận Hồng Bàng,
thành phố Hải Phòng, khẳng định rằng: “Lãnh thổ là thiêng liêng, Việt
Nam kịch liệt phản đối và áp dụng mọi biện pháp đấu tranh ngoại giao,
hòa bình theo luật pháp quốc tế.”
Ông Dũng nói: “Dù quốc tế đã lên tiếng kêu gọi Trung Quốc không sử dụng
vũ lực, và cho đến nay chưa quốc gia nào ủng hộ việc làm sai trái của
Trung Quốc, song họ vẫn sử dụng vòi rồng và súng bắn nước, dùng tàu đâm
vào tàu thuyền ta. Cảnh Sát Biển và Kiểm Ngư đang kiên cường đeo bám
thực địa với mục tiêu đưa giàn khoan Trung Quốc ra khỏi vùng biển của
ta. Hiện nước ta đang đóng 30 tàu tốt hơn nữa để tăng cường khả năng bảo
vệ chủ quyền. Quan điểm xuyên suốt của cúng ta là yêu cầu Trung Quốc
rút giàn khoan ra khỏi khu vực thuộc thềm lục địa và vùng đặc quyền kinh
tế của Việt Nam, đồng thời mong muốn giữ quan hệ hòa bình, láng giềng
hữu nghị.”
Về những hành vi kích động, phá phách ở một số các hãng xưởng ngoại quốc
đầu tư, ông cho biết đã chỉ thị các các cơ quan chức năng phối hợp thi
hành tất cả mọi biện pháp cần thiết để ngăn chặn sự tái diễn và xử lý
nghiêm minh những kẻ vi phạm pháp luật.
Ông Dũng sẽ đến Philippines từ ngày 20 đến 23 Tháng Năm để tham dự Diễn
Ðàn Kinh Tế Thế Giới Ðông Á 2014 và hội đàm với tổng thống Philippines
về tình hình Biển Ðông.
Trong cuộc họp báo tại Bộ Ngoại Giao Việt Nam ở Hà Nội, trả lời câu hỏi
của một phóng viên rằng Việt Nam có đưa công hàm phản đối Trung Quốc lên
Liên Hiệp Quốc hay không, phát ngôn viên Lê Hải Bình cho biết ngày 7
Tháng Năm, Việt Nam đã cho lưu hành trong Liên Hiệp Quốc công hàm phản
đối Trung Quốc đưa giàn khoan trái phép vào vùng biển Việt Nam.
Ông Bình cho biết “không có thông tin Trung Quốc báo động chiến đấu cấp
3” như sự đồn đại. Trước thông tin cho rằng người Việt Nam ở Trung Quốc
đang bị trả đũa, ông Bình khẳng định: “Chúng tôi chưa có thông tin như
phóng viên nêu lên, nhưng chúng tôi sẽ thông báo thông tin này đến cơ
quan đại diện của Việt Nam ở Trung Quốc và đề nghị cơ quan chức năng
Trung Quốc có biện pháp đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản cho công dân
Việt Nam.”
