Bác sĩ Hồ Thị Hồng Nhung, viện Pasteur TpHCM.
Vắc xin của người nghèo
Trên thế giới có 3 hãng lớn Sanofi Pasteur DMS, Glaxo Smith Kline và
Crucell sản xuất loại vắc xin 5 trong 1 hay 6 trong 1 (một liều vắc xin
nhưng có thể phòng 5-6 loại bệnh như bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm màng
não mủ, viêm gan B, và bại liệt). Các hãng này cũng sản xuất vắc xin
viêm gan B đơn giá (chỉ phòng bệnh viêm gan B).
Các nước phát triển không chọn Quinvaxem trong tiêm chủng. Vắc xin
phòng nhiều bệnh tương tự Quinvaxem và nhiều bệnh hơn dùng ở các nước
phát triển được điều chế tinh khiết hơn, tỷ lệ phản ứng bất lợi thấp hơn
nhiều. Dù vậy khi tiêm lên đến hàng triệu người vẫn có ca hy hữu trẻ tử
vong vì phản ứng ngay trên đất Mỹ.
Vắc xin Quinvaxem được sản xuất tại công ty Berna Biotech Korea
Corporation hợp tác với tổng công ty Crucell NV- Thụy Sĩ. Có 4 trong 5
thành phần vắc xin Quinvaxem là nhập từ Crucell, chỉ có thành phần
vắcxin ngừa viêm gan B là sản xuất tại Berna Biotech Korea Corporation.
Đây cũng là nguồn vắc xin viêm gan B Việt Nam nhập về đóng ống vắc xin
thành phẩm dùng trong tiêm chủng miễn phí cho trẻ em Việt Nam.
Quinvaxem là vắc xin phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm
màng não mủ H.influenza (Hib) và viêm gan B. Quinvaxem đã được Tổ chức Y
tế thế giới tuyển chọn trong chương trình tiêm chủng được tài trợ bởi
Liên minh Toàn cầu vắc-xin và tiêm chủng dùng tiêm chủng cho trẻ em các
nước châu Á và các nước nghèo bắt đầu từ năm 2006.
Có thể nói đây là một nguồn vắc xin giá trị có giá thành phù hợp với
các nước nghèo, nhận nguồn vắc xin viện trợ, hàng trăm triệu trẻ em đã
được dùng miễn phí phòng bệnh dịch.
Tuy nhiên, ngay sau khi mới bắt đầu tiêm năm 2006, trong vòng hơn hai
năm, các nước đã báo cáo trẻ tử vong được cho là vắc xin Quinvaxem phải
chịu trách nhiệm cho cái chết của ít nhất 5 trẻ em Sri Lanka , 8 trẻ
Bhutan, ít nhất 3 trẻ Pakistan, và gần đây hơn (1/2013), ít nhất 4 trẻ
Ấn Độ. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cũng đã nhiều lần nhận được khiếu nại
của các nước về Quinvaxem. WHO cũng tiến hành các thủ tục điềutra...
Cũng có loạt Quinvaxem có sự cố khi sản xuất năm 2010 mà WHO đã công
bố.Hiện nay, WHO vẫn khuyến nghị tiêm hai loại vắc xin trên mà Việt Nam
đang tiêm miễn phí.
Tính đến tháng 7- 2013, các phản ứng và tử vong của trẻ em Việt Nam
có liên quan đến tiêm vắc xin mấy năm gần đây đã gần 20 cháu. Một thực
tế là hầu hết các ca tử vong đều liên quan đến tiêm chích hai loại vắc
xin trong Chương trình tiêm chủng quốc gia (miễn phí) là vắc xin 5 trong
1 (phòng các bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm màng não mủ, bại liệt)
– pentavalent Quinvaxem và vắc xin phòng viêm gan B.
Hai loại vắc xin trên có cùng nguồn gốc thuộc công ty Berna Biotech
Korea Corporation từ Hàn Quốc. Theo thông tin từ Bộ y tế đã công bố trên
đài phát thanh và truyền hình thì từ tháng 6- 2010, Việt Nam đã nhập
khẩu 16,2 triệu liều Quinvaxem, 15,2 triệu liều đã được phân phối. Số
lượng trẻ tử vong liên quan đến Quinvaxem và vắc xin viêm gan B là gần
20 trẻ. WHO cũng đã cử chuyên gia đến Việt Nam để điều tra các cáo buộc
phản ứng bất lợi của Quinvaxem. Lô Quinvaxem cũng đã được gửi đến Anh để
kiểm tra.
GS.TS. Nguyễn Thế Hiển, chủ nhiệm Chương trình tiêm chủng quốc gia
cho rằng đây là vắc xin dành cho nước nghèo, còn có vắc xin phòng các
bệnh tương tự như Quinvaxem nhưng ít phản ứng hơn (trên nhiều triệu liều
đã thống kê ở các nước giàu) như vắc xin 6 trong 1 của hãng GSK, DMS
nhưng giá thành cao.
Ứng phó khi tai biến
Những tai biến vắc xin đối với trẻ em Việt Nam trong thời gian qua có nhiều nguyên nhân.
Trong phạm vi bài viết này chỉ xin đề cập riêng về tai biến tử vong với hầu hết là 2 loại vắc xin Quinvaxem và viêm gan B.
Hiện các quan chức y tế Việt Nam hầu hết chưa chính thức thừa nhận
một ca tử vong nào do vắc xin mà là do các bệnh phối hợp,hoặc không rõ
nguyên nhân. Trong khi đó, chỉ cần thống kê các ca tử vong liên quan tới
tiêm hai vắc xin chỉ xảy ra ở Quinvaxem và viêm gan B mà không xảy ra ở
các ca tiêm chích khác thì có thể đặt câu hỏi: Chẳng lẽ các em tiêm các
vắc xin khác không bao giờ bị bệnh gì sao?
Việc thừa nhận có thể trẻ tử vong có liên quan đến tiêm vắc xin trong
một số ca trong hơn 2 năm qua từ khi tiêm Quinvaxem cho đến nay là có
thể. Việc này dựa trên căn cứ trên thống kê dịch tễ học của các ca cụ
thể ở Việt Nam,và các nước cũng tiêm và xảy ra tai biến như Việt Nam đã
công bố.
Cho đến nay, trong thời gian đỉnh điểm của các sự kiện y tế nổi bật
với người dân Việt Nam,việc tìm một câu trả lời thỏa đáng, tạm ổn trên
các phương tiện thông tin đại chúng, hầu như là bất khả thi.
Như chúng ta đã thấy, các hiện tượng làng ung thư Phú Thọ; gần 20
nghìn trẻ xơ cơ delta –“chim xệ cánh”; bệnh lạ ở Ba Tơ Quảng Ngãi; gần
hai trăm trẻ chết vì dịch chân tay miệng mà chẳng có phát ngôn chính
thức nào nói cho người dân được biết: Ai, cái gì, tại sao...
Trong một bài báo mà tôi đã đề cập “Bệnh tả: Cần người phát ngôn
trước công chúng” đăng tải trên – Vietnamnet ngày 12-11-2007, thì cho
đến nay đã 6 năm vẫn chưa thấy Bộ y tế có chuyển biến gì khác trong việc
có phát ngôn chính thức với công chúng khi có sự kiện y tế nhiều người
quan tâm xảy ra.
Nên chăng bộ y tế cần xem xét việc soạn thảo và áp dụng tài liệu
hướng dẫn “Phản ứng vắc xin”, thành lập Ban “Chương trình bồi thường tai
nạn thương tích Vắc xin Quốc gia” đưa vào luật giúp các bác sĩ, cha
mẹ,luật sư… có cơ sở xem xét, thực thi có lợi cho cộng đồng cũng như đặt
trách nhiệm cụ thể lên các hãng sản xuất, phân phối vắc xin cho đến
quan chức, nhân viên y tế và các ngành liên quan ở Việt Nam.
Chính phủ cũng nên đặt ra câu hỏi và trả lời về việc: Trẻ em Việt Nam
nên được dùng vắc xin tốt nhất phòng ngừa các bệnh phổ biến ở Việt Nam
không?
Hồ Thị Hồng Nhung
