T/S Alan Phan
Theo blog Góc nhìn Alan
Bất hạnh giúp ta thử thách tình bạn và nhận diện kẻ thù (Misfortune tests friends and detects enemies) - Proverb
Trong những buổi nói chuyện của tôi gần đây, câu hỏi “hot” nhất của
mọi doanh nhân từ Việt, ASEAN…đến Mỹ và Trung Quốc…là chuyện gia nhập
của Việt Nam vào Hiệp Ước Thương Mại Xuyên Thái Bình Dương (TPP) với 10
quốc gia và 2 đại cường kinh tế, Mỹ Nhật. GDP của các hội viên TPP chiếm
đến 40% GDP toàn cầu. Nhiều chuyên gia cho rằng TPP là một sách lược
kinh tế của Mỹ để chống sự bành trướng kinh tế của Trung Quốc.
Căn bản của quyền lợi
Trước khi đi sâu về phân tích, tôi xin nói rõ là tôi không có một
thông tin nào ngoài những tin tức bình luận trên các mạng truyền thông.
Và tôi cũng không thể bàn sâu vào góc cạnh chính trị của sự kiện quan
trọng này vì lý do đơn giản là “pháp luật” của Việt Nam không cho phép.
Trước hết, theo kinh nghiệm làm ăn và các cuộc thương thuyết trong
lịch sử, hay chỉ đơn giản giữa 2 người “dân đen”, bất cứ một giao dịch
thành công nào cũng đòi hỏi sự thỏa mãn tối thiểu giữa hai bện hay nhiều
bên. Thuận mua vừa bán. Sự đổi chác về quyền hay lợi đều dựa trên căn
bản: tôi được gì và mất gì trong giao dịch này? Dù có thể một bên thiếu
xuy sét và hoang ưởng trong kỳ vọng (gọi là ngu xuẩn) nhưng vào thời
điểm giao dịch, họ đều thương lượng gay gắt để đạt được điều mình muốn.
Do đó, muốn hiểu rõ hơn về sự gia nhập của Viêt Nam vào TPP, ta phải
trở lại vấn đề căn bản: Việt Nam muốn gì và Mỹ muốn gì? Dĩ nhiên 10 nước
còn lại cũng có những lợi ích quốc gia riêng của họ, nhưng với sự chi
phối và với vai trò đầu đàn, Mỹ có thể “thuyết phục” họ khá dễ dàng.
Một sinh viên trẻ cũng có thể đọc báo để thấy Việt Nam muốn gì từ
TPP: thị trường béo bở và rông mở của 2 quốc gia Mỹ Nhật. Hiện nay, Viêt
Nam đang xuất khẩu hơn 20 tỷ USD qua thị trường Mỹ và 9 tỷ USD qua thị
trường Nhật (khoảng 25% của GDP). Xuất siêu từ Mỹ lên đến 15 tỷ USD mỗi
năm. Nếu được hưởng hàng rào thuế quan ưu đãi dành cho hội viên (gần
bằng 0% cho phần lớn mặt hàng), lượng xuất khẩu Việt Nam qua TPP sẽ tăng
gấp 2 lần, chỉ cần nhờ vào lợi thế cạnh tranh duy nhất này.
Những suy đoán sai lầm
Nhiều nhà phân tích cho rằng Việt Nam cũng muốn tìm các đồng minh
chiến lược mới, nhất là Mỹ, để hóa giải ảnh hưởng nặng nề của Trung Quốc
về chánh trị và quân sự tại Biển Đông và sự áp đặt về cơ chế. Tôi không
tin điều này. Việt Nam đã liên tục khẳng định “16 chữ vàng và 6 cái
tốt” trong 80 năm lịch sử và gần đây nhất là vào 10 văn kiện vừa ký kết
trong tháng 6 năm nay.
Trái với những suy đoán trước đây, tôi cho rằng thực sự Trung Quốc
đang đứng sau và khuyến khích Việt Nam gia nhập TPP để họ có thể hưởng
lợi gián tiếp từ khía cạnh kinh tế (sau khi đã nắm kỹ các yếu tô khác về
đồng minh Việt).
Ba năm trước, tôi có tham dự nhiều buổi “trình diễn” (road show) tại
Trung Quốc do các quỹ tư nhân ASEAN tìm nhà đầu tư vào Việt Nam. Phần
lớn “không quan tâm” là câu trả lời. Trung Quốc đang xuất khẩu qua Việt
Nam 29 tỷ USD mỗi năm (nhập siêu là 18 tỷ USD) chiếm đến 25% của GDP
Việt mà không tốn sức lắm. Nhận xét chung của các doanh nhân Trung Quốc
là việc đầu tư vào Việt Nam là một việc làm “thừa thãi”.
Tuy nhiên, 6 tháng vừa qua, tôi nhận liên tiếp những cuộc gọi và
viếng thăm của doanh nhân Trung Quốc. Họ bắt đầu quan tâm đến việc thiết
lập nhà máy tại Việt Nam để hưởng lợi từ TPP. Chẳng hạn hàng may mặc
xuất từ Trung Quốc vào Mỹ phải chịu thuế hải quan là 20% đến 40%. Với
TPP, nhà máy tại Việt Nam sẽ thâu lợi ngay khoản chi phí này và các
quyền lợi khác mà Việt Nam thường ưu đãi cho các dự án FDI. Tôi nghĩ
chánh phủ Trung Quốc rất thú vị nếu dùng được bàn đạp Việt trong trận
chiến kinh tế với Mỹ. Với hơn 80% sản phẩm Việt xuất khẩu phải tùy thuộc
vào linh kiện và nguyên liệu từ Trung Quốc, mối lợi cho Trung Quốc sẽ
tăng lũy tiến với TPP. Có thể nói, Trung Quốc sẽ hưởng lợi từ TPP nhiều
hơn là Việt Nam.
Nhìn từ phía Mỹ
Dĩ nhiên, các chuyên gia Mỹ không ngu gì mà không biết những gì Trung
Quốc và Việt Nam sẽ hưởng từ TPP. Tuy nhiên, cái gót chân Achilles của
nước Mỹ luôn luôn là các chính trị gia và những nhóm lợi ích quyền lực,
nhất là nhóm tài phiệt Mỹ (gốc Do Thái).
Trước hết, nhóm tư bản tài chánh của Mỹ không bao giờ quan tâm đến
quyền lợi quốc gia. Với họ, toàn cầu hóa và lợi nhuận tối đa là mục tiêu
chính. Những yếu tố khác như chánh trị hay quân sự là chuyện “người
khác”. Vì sự hấp dẫn của thị trường 1.3 tỷ dân mà họ đã lao đầu không
suy nghĩ vào Trung Quốc. Cho đến nay, qua các nguồn tài trợ, họ đã giúp
Trung Quốc cất cánh và trở thành một đối thủ đáng quan ngại của Mỹ. Vì
số lượng khủng của petrodollars (tiền thâu nhập từ dầu khí) mà giới tài
chánh Wall Street ủng hộ các vương quốc và chế độ độc tài (kể cả việc
đẩy Mỹ vào trận chiến Iraq). TPP là một miếng mồi ngon cho các tập đoàn
này.
Ngay sau đó là phe chính trị “tả phái” của Mỹ, hiện bao gồm những trí
thức tháp ngà và các nhà hoạt động xã hội trẻ (hơi dư thừa lý tưởng).
Phe tả luôn thích ra tay “giúp” người nghèo hay nước nghèo qua OPM (tiền
người khác). Với lá phiếu của thành phần “hưởng đủ mọi phúc lợi của xã
hội mà không đóng thuế” đang chiếm đến 53% số cử tri, phe tả đang nằm
trong thời kỳ vàng son của đủ mọi chương trình OPM. Lãnh đạo số 1 và
tiêu biểu cho phe tả là ngài Barrack Obama.
Có thể nói Obama là một chuyên gia cao cấp về OPM. Sinh ra trong một
gia đình hưởng nhiều phúc lợi (welfare benefits) vì cha mẹ nghèo, Obama
đã hiểu ngay từ thời thơ ấu về sự hấp dẫn của OPM. Sau khi tốt nghiệp
luật sư, chàng Obama chọn làm một nhà tổ chức cộng đồng (community
organizer) hoàn toàn sống nhờ vào các chương trình xã hội từ tiền ngân
sách của các chánh phủ liên bang và địa phương. Có thể nói, Obama và phe
nhóm đã dùng OPM để leo lên tuyệt đỉnh của danh vọng.
Việc Obama tung chút tiền vào cá cược TPP cho Việt Nam cũng là một
điều dễ hiểu. Các lãnh đạo Việt Nam đã thuyết phục Obama với ngôn ngữ
OPM và chủ nghĩa xã hội mà Obama rất am hiểu. Thực ra, nếu nói về OPM,
quan chức Việt Nam phải là sư phụ của Obama. Thay vì qua Việt Nam thăm
viếng, tôi nghe đồn là Obama định dự một khóa tu nghiệp dài hạn về OPM
tại Hà Nội sau khi thôi làm Tổng Thống Mỹ.
Cuối cùng, giới quân sự của Mỹ luôn luôn “yêu” chiến tranh, nơi sự
nghiệp và quyền lợi của họ gắn liền vào cái gọi là “an ninh quốc gia” và
“cảnh sát quốc tế”. Dù họ biết thừa về khả năng rủi ro khi đổ quân vào
các xứ lạ, họ cũng biết là không có một cuộc chiến nào mà không đem thêm
quyền lực và tiền bạc cho phe nhóm (dĩ nhiên cũng là OPM). Mộng ước
biến Việt Nam thành một đồng minh chiến lược có lẽ sẽ tan theo mây khói
khi Mỹ thực sự đối đầu với Trung Quốc ở Biển Đông; nhưng đối với những
phí tổn đang phung phí toàn cầu, thì cái giá phải trả cho tư duy sai lầm
này của phe quân sự Mỹ sẽ rất nhỏ và có thể xếp vào loại “thử và sai”
(trial and error).
Ba nhóm trên đã bắt tay để bỏ qua quyền lợi kinh tế của quốc gia để
theo đuổi một chánh sách nhiều “hoang tưởng”, nhất là khi nghĩ rằng Việt
Nam sẽ thành một con cờ để “cân bằng” Trung Quốc trong địa chánh trị
toàn cầu.
Nhiều người cho rằng vấn đề nhân quyền và dân chủ sẽ là một rào cản
ngăn Việt Nam gia nhập TPP. Phe nhóm Obama sẽ cố “vận động dư luận” để
thỏa mãn phần nào đòi hỏi của phe hữu và khối cử tri Việt Kiều về vấn đề
này. Nhưng trong cốt lũy của các nhóm lợi ích này, “nhân quyền hay dân
chủ” không bao giờ là mục tiêu, mà chỉ là “miệng lưỡi đầu môi” (lip
service). Trong khi đó, phần lớn cử tri Mỹ khác sẽ không quan tâm vì đây
là chuyện quá nhỏ trong đời sống bình nhật của người dân Mỹ. Nếu có
cuộc khảo sát về TPP, tôi chắc là 90% dân Mỹ sẽ nghĩ nó là chữ viết tắt
cho một hiệp hội quần vợt mới của Mỹ.
May vẫn hơn hay
Do đó, trong bản thông cáo chung của ông Obama và ông Sang, hai bên
cam kết là sẽ hoàn tất việc Việt Nam gia nhập TPP vào cuối năm. Nếu đúng
vậy, đây sẽ là thắng lợi lớn lao cho quan chức Việt Nam, Trung Quốc và
vài ba nhóm lợi ích của Mỹ.
Tuy nhiên, nó cũng sẽ giúp sự hồi phục của nền kinh tế Việt sớm hơn
dự đoán nhờ sự gia tăng về xuất khẩu và đầu tư FDI từ nhiều nơi, nhất là
Trung Quốc. Trong tình thế gần như tuyệt vọng của nền kinh tế Việt, TPP
sẽ là một phép mầu và ân sủng từ Thượng Đế. Lá số tử vi của quan chức
Việt và Tàu quả thật là đầy sao may mắn.
Về phía Mỹ, sự thất vọng gần như chắc chắn trong 5 năm sắp tới khi
các nhà tư bản Mỹ nhận ra là những số liệu thống kê và báo cáo tài chánh
của các đối tác Việt Nam còn tệ hơn tiểu thuyết; và các nhà chính trị
quân sự thấm hiểu lời khuyên về việc “đừng nghe những gì họ nói”…Kẻ cắp
khi gặp bà già …thì cũng phải bó tay.
Alan Phan
