Kami
Ngày đầu năm mới của những năm gần đây, ông Thủ tướng Nguyễn Tấn
Dũng có một thói quen văn hóa chính trị có ý nghĩa về mặt hình thức. Đó
là việc ông Thủ tướng có một thông điệp đầu năm mới để nhìn lại quá khứ
và hướng đến tương lai trong một năm mới. Điều đó dễ cho người dân có
cảm giác ông là một chính khách đang cố gắng tiếp cận với cái thứ chính
trị mà bản thân ông gọi là thứ chính trị hiện đại. Đây là một nét đẹp và
cần khuyến khích.
Thông điệp có lẽ nhiều người lầm tưởng là một từ mới vì ít được dùng
ở trong nước, trước đây từ này thường được nói đến về các văn kiện hay
sự kiện chính trị ở nước ngoài. Điều đó khiến nhiều người chưa hiểu rõ
nghĩa của từ thông điệp nên cảm thấy khó hiểu nghĩa của từ này. Thực ra
Thông điệp là một từ Hán - Việt, ghép bởi hai chữ Thông là truyền đạt đi
và chữ Điệp là văn thư về việc quan, từ đó nghĩa của từ thông điệp là
một văn bản thông báo việc nhà nước. Nếu văn bản thông báo đó của một
nhân vật quan trọng thì được gọi là thông điệp quan trọng, cũng như văn
bản đó nói về hòa bình thì gọi là thông điệp hòa bình v.v... Thông điệp
nên hiểu theo nghĩa đơn giản như vậy.
Thông điệp năm mới của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng năm nay (2014) nhanh
chóng trở thành trung tâm điểm và là sự kiện chính trị quan trọng đầu
năm. Lập tức ngay sau đó, không chỉ các phương tiện truyền thông nhà
nước với các title khác nhau như “Hoàn thiện thể chế, phát huy quyền
làm chủ của nhân dân, thực hiện thắng lợi nhiệm vụ năm 2014, tạo nền
tảng phát triển nhanh và bền vững” "Thông điệp năm mới của Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng", "Đổi mới thể chế, mở rộng dân chủ", "Thông điệp lòng
Dân với Thủ tướng" v.v... mà một số hãng truyền thông nước ngoài
bằng tiếng Việt cũng cố gắng khai thác để tìm ra những điểm mới của bản
Thông điệp đầu năm.
Trên mạng internet ta có thể dễ dàng biết đến những quan điểm khác
nhau của nhiều nhân vật tên tuổi đánh giá về vấn đề này ở các cấp độ
cũng khác nhau từ xuất sắc, đến tốt, rồi bình thường và kém chẳng có gì
mới. Cá nhân tôi thì đánh giá đây là một thông điệp đầu năm mới thuộc
dạng trung bình, theo kiểu nói thì hay những đều là những điều không thể
nếu không nói là không tưởng.
Thông điệp năm mới của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng với tiêu đề “Hoàn
thiện thể chế, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện thắng lợi
nhiệm vụ năm 2014, tạo nền tảng phát triển nhanh và bền vững” có nội
dung chủ yếu là:
- Động lực cải cách không còn đủ mạnh,
- Mọi hạn chế quyền tự do phải được xem xét cẩn trọng,
- Nhà nước không làm thay dân,
- Tạo lập môi trường cạnh tranh bình đẳng,
- Tổ chức lại sản xuất nông nghiệp,
- Khó khăn là cơ hội để đổi mới mạnh mẽ hơn
Trong 6 nội dung trên, cho thấy Thủ tướng đã nhận thấy năng lực cạnh
tranh của Việt nam yếu kém, khiến việc tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu
kinh tế cũng đã chậm lại. Các vấn đề xã hội có không ít vấn đề bức xúc
và động lực mà những cải cách trước đây tạo ra đã không còn đủ
mạnh để thúc đẩy phát triển.
Điểm sáng đầu tiên trong thông điệp đầu năm của mình, Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng đã thừa nhận và coi trọng một số lý luận về Dân chủ, đó
là đã thừa nhận "Dân chủ và Nhà nước pháp quyền là cặp “song sinh”
trong một thể chế chính trị hiện đại. Nhà nước pháp quyền phải thượng
tôn pháp luật. Pháp luật phải bảo đảm được công lý và lẽ phải.Người dân
có quyền làm tất cả những gì pháp luật không cấm và sử dụng pháp luật để
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Cơ quan nhà nước và cán bộ,
công chức chỉ được làm những gì mà pháp luật cho phép. Mọi quyết định
quản lý của Nhà nước đều phải minh bạch.". Tuy điều đó cũng chỉ
mang tính hình thức nhưng cũng là điều đáng ghi nhận và quan trọng nhất
là Thủ tướng Dũng đã xác định rõ nguồn động lực đó phải đến từ Đổi
mới thể chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân "Đây là
lúc chúng ta cần có thêm động lực để lấy lại đà tăng trưởng nhanh
và phát triển bền vững. Nguồn động lực đó phải đến từ Đổi mới
thể chế và phát huy mạnh mẽ quyền làm chủ của Nhân dân.". Đó có lẽ
là nguyên nhân mà Thủ tướng Dũng đã coi vấn đề dân chủ và nhân quyền
được đặt lên trên cả vấn đề Kinh tế và cần thiết cần phải đổi mới thể
chế chính trị.
Nếu hiểu thể chế chính trị hay chế độ chính trị là những quy định
luật lệ của một chế độ xã hội, và là sự tổ chức pháp lý các chuẩn mực xã
hội, sự thiết lập các tổ chức nhà nước và xã hội. Hay nói cách khác nó
là cách tổ chức chính trị, kinh tế, xã hội, luật pháp, hành chính, có
nhiệm vụ điều hành đời sống của một cộng đồngsống chung với nhau. Người
ta ví thể chế chính trị là nền tảng của một căn nhà.
Nếu biết thể chế chính trị hiện nay của Việt nam là một nhà nước theo
chế độ chính trị XHCN với ý thức hệ chủ nghĩa Marx-Lenin và tư tưởng Hồ
Chí Minh. Với mô hình chính trị nhất nguyên chống đa nguyên, với duy
nhất một đảng chính trị có quyền lãnh đạo nhà nước và xã hội. Các tổ
chức nhà nước có tổ chức cơ cấu theo 3 ngành Lập pháp, Hành pháp và Tư
pháp tuy phân công, phân cấp nhưng đảm bảo quyền lực thống nhất. Không
theo thiết chế tam quyền phân lập. Và trong cơ cấu chính trị của Việt
nam, ngoài Đảng và Nhà nước còn có Mặt trận Tổ quốc Việt nam là một tổ
chức với tư cách liên minh rộng lớn của các tổ chức xã hội.
Thì những đòi hỏi của Thủ tướng Dũng hoàn toàn không hề giản, nó
không chỉ chỉ ra những bất cập của thế chế chính trị hiện tại mà theo
ông Dũng cần phải đổi mới. Quan trọng hơn điều mà Thủ tướng nêu lên là
đổi mới thể chế xảy ra vào đúng ngày bản Hiến pháp sửa đổi năm 2013
chính thức có hiệu lực, việc này dễ cho người ta nghĩ rằng ông Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng muốn hủy bỏ bản Hiến pháp mới nhất của nước Cộng hòa Xã
hội Chủ nghĩa Việt nam để viết lại Hiến pháp. Cần hiểu Hiến pháp là văn
bản pháp lý chính trị cao nhất có khả năng ấn định thể chế chính trị
cho một nhà nước.
Tại sao có chuyện lạ kỳ như vậy xảy ra vào lúc này và điều đó cho ta thấy những vấn đề gì?
Bên cạnh việc đảng CSVN, Quốc hội và chính quyền Việt nam vội vã cho
thông qua và phê chuẩn bản Hiến pháp sửa đổi năm 2013, trong lúc vấp
phải các ý kiến cho rằng cần kéo dài thời hạn trong vấn đề xem xét thông
qua bản Hiến pháp Sửa đổi. Cộng với ý kiến của ông Thủ tướng Nguyễn
Tấn Dũng trong bản Thông điệp đầu năm vừa rồi. Điều đó cho thấy trong
việc này phe Hành pháp của ông Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã tỏ ra yếu
thế hơn và đã bị các phe nhóm khác lấn át. Dẫu cho uy tín trong đảng của
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng qua các kỳ Hội nghị Ban Chấp hành TƯ gần đây
cho thấy vẫn có phần lấn át phe bảo thủ của TBT Nguyễn Phú Trọng và Chủ
tịch nước Trương Tấn Sang. Với bằng chứng là ông Dũng đã thoát hiểm một
cách ngoạn mục trong việc bỏ phiếu tín nhiệm. Điều đó cho thấy ông
Nguyễn Tấn Dũng chỉ có sức mạnh và quyền lực trong đảng, nơi trong tương
lai ông sẽ chuyển sang giữ vai trò Tổng BT đảng CSVN vào năm 2016 như
dư luận đồn đoán.
Việc tuyên bố cần đổi mới thể chế chính trị là một vấn đề cực kỳ hệ
trọng đối với mọi quốc gia nói chung và Việt nam nói riêng. Đây là vấn
đề không hề đơn giản không có thể cho phép ông Thủ tướng thích nói thì
nói hay nói khi cao hứng. Mà đây là vấn đề đã được bàn thảo kỹ càng
trong Bộ Chính trị đảng CSVN và đã được cho phép theo nguyên tắc của
việc lãnh đạo tập thể. Do vậy có ý kiến cho rằng Thủ tướng Dũng muốn
thông qua thông điệp của mình để nhắn nhủ cho các đối thủ chính trị của
ông ta trong việc chạy đua vào kỳ Đại hội đảng CSVN lần thứ XII là khó
thuyết phục. Vì các đảng Cộng sản không có tiền lệ này. Bài học "đột
phá" của cựu Ủy viên Bộ Chính trị, ông Trần Xuân Bách trong quá khứ cho
thấy hậu quả của sự lạc hướng, điều này không ngoại trừ cho bất cứ ai,
bất kỳ người nào dù là lãnh đạo cấp cao nhất.
Nếu thấy điều này diễn ra trong bối cảnh quan hệ Việt nam - Trung
quốc đang xấu dần đi một cách nhanh chóng, thể hiện qua các thông tin về
chủ quyền của Việt nam đối với quần đảo Hoàng sa trên các tờ báo chính
thống của nhà nước. Do vậy phải chăng Thông điệp ăm mới của Thủ tướng
đây là điều ban lãnh đạo cao cấp đảng CSVN muốn thông quan nó để để ngỏ
sẵn một lối thoát cho họ để thúc đẩy cải cách mạnh mẽ như Myanmar đã làm
gần đây?
Tuy nhiên điều vừa nói trên chỉ là giả thiết, nếu có cũng chỉ là
50/50, vì bản chất của các lãnh tụ cộng sản là điều đã trở thành kinh
điển, đó là nói một đằng song làm một nẻo. Hơn nữa nếu xem kỹ thông điệp
của Thủ tướng ta vẫn thấy những hòn đá tảng muôn thủa của đảng CSVN nằm
chềnh ềng không hề thay đổi. Đó là "Chế độ xã hội chủ nghĩa mà chúng
ta đang xây dựng phải ưu việt hơn về dân chủ và Đảng ta phải nắm chắc
ngọn cờ dân chủ. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước
cũng là nhằm phát huy tốt hơn quyền làm chủ của Nhân dân.". Điều đó càng làm cho người ta tin tưởng vào mong muốn cải cách của ban lãnh đạo đảng CSVN.
Nhưng dù sao những nhận thức của người đứng đầu chính phủ - Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng cũng là điều đáng mừng vì ngoài sức tưởng tượng của
nhiều người. Nó cho thấy những tín hiệu báo trước cho một cuộc cải cách
sẽ xảy ra ở Việt nam, cho dù điều đó có ở tương lai xa hay gần nhưng có
lẽ sẽ không diễn ra trước năm 2016. Tuy nhiên điều đó sẽ trở thành hiện
thực khi hội đủ các điều kiện cần thiết về chính trị, kinh tế, xã hội và
quan hệ quốc tế trên thế giới cũng như trong khu vực.
Vấn đề tiếp theo là theo dõi các hành động của Thủ tướng có đi đôi
với những điều ông ta đã nói trong bản Thông điệp đầu năm hay không? Tuy
nhiên chúng ta những kẻ khát nước cũng cần phải đề phòng tình huống
"phía trước mặt là một rằng mơ" của ông Tào Tháo.
Thời gian sẽ cho biết đâu là trắng, đâu là đen và mọi sự thật giả sẽ rõ ràng.
Ngày 06 tháng 01 năm 2014
© Kami