Nguyễn Phương Uyên, 21 tuổi, và Đinh Nguyên Kha, 25 tuổi đứng trước tòa án tỉnh Long An ngày 16/5/2013. Tòa đã tuyên án 6 năm tù đối với Phương Uyên, và 8 năm tù đối với Nguyên Kha.
Nguyễn Phương Uyên và Đinh Nguyên Kha được đề nghị khước từ luật
sư bảo vệ trong phiên phúc thẩm vào thứ sáu tuần này 16/8, theo tin từ
luật sư và người nhà của bị can.
Tại phiên sơ thẩm hôm 16/5 ở Long An, hai nhà hoạt động trẻ bị tuyên
án tổng cộng 14 năm tù về tội danh "tuyên truyền chống nhà nước" vì rải
truyền đơn kêu gọi tự do-dân chủ, phản đối độc tài, và chống Trung Quốc
xâm lược Biển Đông.
Nguyễn Phương Uyên, sinh viên Đại học Công Nghệ Thực phẩm TPHCM, bị 6
năm tù. Đinh Nguyên Kha, sinh viên Đại học Kinh tế Công nghiệp Long An
bị 8 năm tù.
Cả hai bị cáo buộc xuyên tạc chính sách của đảng và nhà nước về vấn
đề tôn giáo, đất đai, biên giới-chủ quyền, và kích động dân chúng chống
lại đảng-nhà nước.
Chỉ ba ngày trước khi phiên phúc thẩm của Uyên và Kha dự kiến diễn
ra, hôm 13/8, đại diện pháp lý của cả Uyên và Kha đã chính thức nhận
được thư từ chối của bị can Đinh Nguyên Kha.
Luật sư Nguyễn Thanh Lương, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư Bến Tre, cho biết:
“Tôi không nhận được trọn vẹn đơn của em Kha, nhưng tòa phúc
thẩm có trích đoạn. Trong đó nội dung em Kha nói tại phiên sơ thẩm, quan
điểm của luật sư có thể làm ảnh hưởng xấu đến Kha, do đó em Kha có đơn
xin thôi, không nhờ luật sư. Có một đoạn ngắn gọn vậy thôi.”
Luật sư Lương nói trong cuộc thăm gặp với Phương Uyên tại trại giam
hôm 6/8 vừa qua, Uyên cho biết cô cũng nhận được đề nghị tương tự từ
giới hữu trách, nhưng cô chưa hồi đáp.
“Uyên có nói với tôi rằng Uyên biết là Kha đã từ chối luật sư.
Riêng phần Uyên, Uyên nói đã trả lời với cán bộ là để em suy nghĩ và sẽ
trả lời sau.”
Luật sư Lương nói ông không ngạc nhiên trước quyết định giờ chót của
Nguyên Kha và ông hy vọng quyết định này sẽ giúp thay đổi bản án của
Kha trong phiên phúc thẩm tới đây. Còn với bản án của Phương Uyên, ông
cho rằng:
“Đối với trường hợp em Uyên, nếu như vậy thì tôi không có kỳ
vọng hay phấn khởi về vấn đề sẽ có thay đổi án. Đó là nhận xét bằng kinh
nghiệm của tôi.”
Luật sư Lương đồng ý với nhận xét của giới quan sát rằng các vụ án
chính trị tại Việt Nam kết quả thường phụ thuộc vào thái độ “nhận tội”
và “hợp tác” của bị can, chứ không phải dựa trên cơ sở khoa học pháp lý
hay chứng cứ hành vi phạm tội.
Luật sư Nguyễn Thanh Lương:
“Án về ‘xâm phạm an ninh quốc gia’ hay nói một cách phổ thông là
án chính trị đương nhiên sẽ không bình thường với những vụ án khác.
Cách hành xử của nhà nước và số phận pháp lý của bị cáo có nhiều mối
quan hệ tác động lẫn nhau. Nó tương quan với nhau và phụ thuộc nhiều
tình huống.”
Thân nhân Đinh Nguyên Kha cho rằng quyết định từ chối luật sư vào giờ chót của Kha xuất phát từ nhiều áp lực.
Bà Nguyễn Thị Kim Liên, mẹ Nguyên Kha:
“Mình cũng không biết nó có bị áp lực gì không. Áp lực từ gia
đình, áp lực từ việc anh Uy của nó (đã bị bắt). Đủ thứ hết. Tôi thấy
thương nó quá. Sáng giờ tôi khóc đến lên cơn hạ áp huyết luôn. Nó một
thân một mình ở trong đó, không được gặp gia đình. Lần trước nó nghe
mướn luật sư, chắc nó cũng sợ gia đình tốn tiền. Trước phiên sơ thẩm 1
ngày, có gặp nó, nó biết ba mẹ ở nhà bệnh hoạn, chị thì mới ly dị không
có tiền bạc.”
Về kỳ vọng trong phiên phúc thẩm sắp tới, bà Nguyễn Thị Nhung, mẹ Phương Uyên nói:
“Hiện tại Uyên đang chịu một áp lực khá lớn, phải nói là rất
lớn, ở bên trong. Cho nên, đối với phiên phúc thẩm này, thật sự không có
kỳ vọng gì hết. Vì qua phiên sơ thẩm, tôi đã chứng kiến một phiên tòa
hết sức là gây sốc. Họ nói đó là phiên tòa ‘công khai’, nhưng thực chất
là kể cả bố đẻ của Uyên cũng không được vào phòng xử án, và tất cả những
tình tiết diễn ra trước tòa sơ thẩm, thật sự gia đình không có hy vọng
và kỳ vọng gì hết trong phiên phúc thẩm tới.”
Hiện có hai luồng dư luận dự đoán về kết quả phiên phúc thẩm của hai
sinh viên chống Trung Quốc, Nguyễn Phương Uyên và Đinh Nguyên Kha.
Nhìn vào đa số các vụ án từ trước tới nay xét xử tội danh 88 “tuyên
truyền chống nhà nước” hay 79 “âm mưu lật đổ chính quyền”, có người cho
rằng sẽ không có thay đổi lớn ở phiên phúc thẩm của Uyên và Kha.
Tuy nhiên, cũng có ý kiến nói có thể sẽ có những bước biến chuyển
trong các vụ án bị dư luận thế giới lưu ý như trường hợp của Uyên và Kha
giữa những chỉ trích mạnh mẽ từ cộng đồng quốc tế về tình hình nhân
quyền Việt Nam, giữa những lời kêu gọi đặt cao điều kiện nhân quyền
trong các cuộc thương lượng của Hà Nội về gia nhập Hiệp định Đối tác
Xuyên Thái Bình Dương, nhất là sau chuyến công du Hoa Kỳ của Chủ tịch
nước Trương Tấn Sang mà qua đó nhân quyền Việt Nam cũng đã bị đích thân
Tổng thống Mỹ đề cập tới.
Mẹ Phương Uyên nói cho dù kết quả phúc thẩm ra sao, gia đình bà vẫn
tiếp tục theo đuổi công lý đến cùng, kháng cáo lên các cấp cao hơn.
Tại phiên điều trần về “Các mối quan hệ Việt-Mỹ” do Tiểu ban Châu
Á-Thái Bình Dương thuộc Ủy ban Đối Ngoại Hạ viện Mỹ tổ chức hôm 5/6 vừa
qua, Phó Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách Dân chủ - Nhân quyền - Lao động,
ông Daniel Baer, cam kết sẽ tiếp tục nêu lên trường hợp của hai nhà hoạt
động Phương Uyên và Nguyên Kha cũng như thúc đẩy nhà cầm quyền Việt Nam
trả tự do cho họ.
Phát biểu của ông Baer, người dẫn đầu phái đoàn Hoa Kỳ sang Hà Nội
đối thoại nhân quyền hôm 12/4 năm nay, được đưa ra trước yêu cầu của Chủ
tịch Ủy ban Đối ngoại Hạ viện Mỹ, dân biểu Ed Royce, đòi hỏi chính phủ
của Tổng thống Barack Obama phải làm sao để chứng tỏ rằng các cuộc đối
thoại nhân quyền hằng năm với Hà Nội mang lại những tiến bộ hay kết quả
cụ thể.
Ngay sau phiên sơ thẩm của Uyên và Kha hồi tháng 5, Hoa Kỳ đã lên
tiếng bày tỏ quan ngại rằng các bản trái với quyền tự do ngôn luận và
nghĩa vụ quốc tế của Việt Nam như thế này “phần nào cho thấy một xu
hướng đáng lo ngại là các nhà chức trách Việt Nam sử dụng các tội danh
trong các luật về an ninh quốc gia để bỏ tù những người chỉ trích chính
phủ vì họ bày tỏ quan điểm một cách ôn hoà.”
Tổ chức Theo dõi Nhân quyền Human Rights Watch nói: “Đưa người dân
ra tòa xử chỉ vì phát tán tờ rơi chỉ trích chính phủ là một việc làm lố
bịch và biểu hiện sự bất an của chính quyền Việt Nam. Chỉ có chế độ độc
tài mới coi hành vi viết ra những điều không làm vừa lòng chính quyền là
một tội trạng.”
Tại phiên sơ thẩm, Kha và Uyên thừa nhận hành vi của mình, nhưng
không nhìn nhận vi phạm điều 88. Cả hai đều khẳng định không có mục đích
chống nhà nước Việt Nam mà chỉ nhằm xây dựng một đất nước tốt đẹp hơn.
