Nếu nhìn lại quá trình đổi mới với cột mốc 1986, nổi lên có
những cụm từ như cởi trói, tháo gỡ, phá rào, tháo khoán, tức điểm nổi
bật của lần đổi mới nền kinh tế đó là thay đổi tư duy bao cấp, tránh tư
tưởng can thiệp, để cho nền kinh tế vận hành theo quy luật thị trường.
Từ chỗ nhà nước lo hết mọi việc trong một nền kinh tế kế hoạch hóa, từ
cây kim, sợi chỉ đến chai nước mắm, chiếc lốp xe… nay nhà nước chỉ việc
đứng sang một bên để mọi người tự tổ chức làm ăn với nhau, nông dân được
cấy cày trên mảnh ruộng của mình thì bỗng chốc nền kinh tế khởi sắc trở
lại. Bước đột phá lúc đó là khoán 10 cho phép nông dân chủ động canh
tác, chủ động bán sản phẩm theo giá thị trường và mở cửa nền kinh tế cho
đầu tư nước ngoài vào đầu thập niên 1990.
Nay thiết nghĩ tái cơ cấu nền kinh tế cũng không cần những đề án gì
to tát, chỉ cần rà soát lại, coi còn những gì là rào cản thị trường
không để cho nó vận hành đúng quy luật, cái gì là sự can thiệp làm méo
mó thị trường. Phát hiện và bãi bỏ những rào cản can thiệp đó chính là
đem đến một sức sống mới cho nền kinh tế, tương tự như một cuộc đổi mới
lần thứ hai.
Theo lẽ đó, trao cho người dân, đặc biệt là nông dân, quyền sở hữu
đất đai là điều quan trọng nhất, tác động đến nhiều người dân nhất, sẽ
là bước đột phá, mở ra những hướng đi mới cho nền kinh tế. Một thị
trường to lớn, liên quan đến 70% dân số sẽ được khai thông, vận hành
đúng quy luật. Thử hình dung, người dân được làm chủ chính thức mảnh đất
của họ thì trong một thời gian, bộ mặt nông thôn sẽ thay đổi, cơ sở hạ
tầng sẽ được cải thiện, nông dân làm ăn với tư cách chủ ruộng sẽ có tầm
nhìn dài hơn, bao quát hơn và hiệu quả hơn.
Điều thứ nhì là thay đổi tư duy đối với khu vực doanh nghiệp nhà
nước. Đừng gán cho khu vực này cái vai trò nó làm không nổi là giữ vững
đặc trưng xã hội chủ nghĩa. Có nhiều cách khác để duy trì đặc trưng đó
ít tốn kém hơn mà lại hiệu quả hơn nhiều. Chỉ cần chấm dứt dùng ngân
sách như bầu sữa nuôi các doanh nghiệp nhà nước cồng kềnh, kém hiệu quả,
nhiều lỗ hổng gây thất thoát là đã nâng hiệu quả của toàn bộ nền kinh
tế lên một mức cao hơn trước nhiều.
Kế đó là sự dứt khoát, đoạn tuyệt với tư duy ưa can thiệp vào sự vận
hành của nền kinh tế. Chính phủ đã có kinh nghiệm trong việc can thiệp
vào thị trường chứng khoán – với bài học là không thể nào can thiệp
được. Ở những lần can thiệp được như lần bơm vốn kích cầu vào mấy năm
trước thì sự can thiệp ấy để lại hậu quả cho đến ngày nay với một thị
trường địa ốc sớm bùng phát và cũng sớm lụi tàn. Nay cũng vậy, nếu vẫn
còn những loại chính sách như kiểu giải cứu thị trường địa ốc thì quy
luật vận hành thị trường sẽ bị méo mó ngay, nợ xấu sẽ khó lòng giải
quyết vì không ai có động lực tự mình một khi còn le lói khả năng được
Chính phủ giải cứu.
Dĩ nhiên, đi kèm với các thay đổi chính sách này là chấn chỉnh hệ
thống luật lệ theo hướng siết lại những lỗ hổng từng bị lợi dụng như
tình trạng sở hữu chéo trong ngân hàng, dùng tiền ký gởi của dân để đầu
tư vào doanh nghiệp khác, tình trạng vẽ ra dự án ma để chiếm đất của
người dân, là khai thác tài nguyên bừa bãi, gây ô nhiễm…
Đó chính là con đường “tái cơ cấu” hiệu quả, mở đầu cho một quá trình đổi mới lần thứ hai.
