Nguyễn Thành Lê
Ngày 30/11/2012 Tòa án huyện Văn Giang, Hưng Yên xét xử vụ côn
đồ đánh người dân xã Xuân Quan, Văn Giang thành thương tích. Một số tờ
báo "chính thống" như Tuổi Trẻ, Người Lao Động đã cử phóng
viên đến dự và tường thuật trực tiếp phiên tòa trên trang báo điện tử.
Các trang mạng tự do, thường được gọi là báo "lề trái", như
thường lệ, rất tích cực tham gia phản ánh sự kiện, tường thuật trực tiếp
trên mạng. Tuy nhiên, tờ báo được nhiều người trông chờ là báo Người
Cao Tuổi thì lại không có tìn, bài phản ánh, bình luận về vụ án này. Vì
sao vậy?
Vụ khiếu nại ở Văn Giang, Hưng Yên đã trải qua hơn 8 năm. Lúc đầu,
báo chí không vào cuộc, trên các trang báo không có tin tức gì về các sự
kiện ở Văn Giang. Năm 2009 xẩy ra cuộc cưỡng chế lần thứ nhất tại Văn
Giang, thu hồi đất thực hiện dự án Ecopark (đúng ra phải gọi là cướp
đất). Nhân dân Văn Giang khiếu nại, báo chí bắt đầu lên tiếng. Vào thời
gian này, một số báo có tính chiến đấu cao như Thanh Niên, Tuổi Trẻ...đã
bị vướng phải vụ PMU 18 nên im hơi lặng tiếng. Trong giàn báo chí chính
thống của nhà nước, báo Người Cao Tuổi nổi lên như một hy vọng mới của
những người bị oan khuất trên nhiều vùng của đất nước. Tổng biên tập Kim
Quốc Hoa có bản lĩnh cứng rắn trong đấu tranh chống tiêu cực, dưới
quyền là một giàn phóng viên điều tra giầu kinh nghiệm bắt đầu đến với
nhân dân Văn Giang. Báo Người Cao Tuổi đã đăng liền 2 bài viết, phản ánh
các sai phạm của cơ quan nhà nước khi thu hổi đất tại Văn Giang.
Dù cho báo chí phản ánh, những người thực hiện dự án Ecopark vẫn không dừng lại, có lẽ do đằng sau họ là một "nhóm lợi ích"
lớn nhất đất nước. UBND huyện Văn Giang ra quyết định cưỡng chế vào
ngày 24/4/2012, tin này truyền đi đã thu hút nhiều người quan tâm đến
Văn Giang. Thực sự Văn Giang đã thành điểm nóng trong dư luận. Đêm trước
cuộc cưỡng chế, nhiều nhà báo đã đến Văn Giang, trong đó có những người
đã trải qua "đêm trắng" cùng với nhân dân trên cánh đồng sắp bị cưỡng chế vào ngày hôm sau.
Ngày 24/4, lực lượng cưỡng chế hùng hậu hơn 3000 người ập vào Văn Giang, thực hiện cuộc cưỡng chế
có lẽ là kinh hoàng nhất trong lịch sử tồn tại của nhà nước Cộng hòa Xã
hội chủ nghĩa Việt Nam thời kỳ này. Các nhà báo ở đủ các lề đã đến
chứng kiến cuộc cưỡng chế. Báo Người Cao Tuổi cử một nhóm phóng viên đến
hiện trường. Buổi trưa, khi trở về nhóm phóng viên có bài đưa nhanh lên
trang điện tử của báo Người Cao Tuổi. Bài báo khẳng định việc cưỡng chế tại Văn Giang là hoàn toàn trái luật.
Báo chí nước ngoài nhanh chóng đưa tin về vụ cưỡng chế ở Văn Giang.
Trang BBC bình luận: Người Cao Tuổi là tờ báo duy nhất phát hành trong
nước dám thách thức pháp luật với dự án ở Văn Giang. Tuy nhiên, đến tối
thì bài báo này bị gỡ khỏi trang điện tử. Cũng từ lúc này, các báo nhà
nước đều không đề cập đến vụ Văn Giang nữa.
Câu chuyện hậu trường về số phận bài báo như sau: Sau khi trang điện
tử Báo Người Cao Tuổi đăng bài, Cục Quản lý báo chí (Bộ Thông tin truyền
thông) gọi điện cho Tổng biên tập đề nghị gỡ bài xuống. Tổng biên tập
chấp hành yêu cầu gỡ bài, đồng thời gọi điện đến cho tác giả chính, giao
nhiệm vụ ngày hôm sau gửi báo cáo về vụ Văn Giang. Ngày hôm sau, tham
khảo đầy đủ ý kiến của cả nhóm, tác giả chính của bài báo gửi cho Tổng
biên tập báo cáo về vụ Văn Giang. Chừng như chưa hoàn toàn yên tâm về
nhận định của nhóm điều tra, Tổng biên tập vẫn ưu tư: Các anh có chắc
rằng đã viết đúng hay không? Lần này thế nào Chính phủ cũng hỏi ý kiến
anh Đặng Hùng Võ, mà anh Võ là chuyên gia về pháp luật đất đai, chắc
chắn Chính phủ phải tin anh ấy hơn chúng ta. Nhóm điều tra một lần nữa
khẳng định: Báo viết đúng pháp luật, ý kiến của cựu Thứ trưởng Bộ Tài
nguyên môi trường trả lời báo chí nước ngoài là sai! Tổng biên tập tiếp
tục giao nhiệm vụ cho nhóm điều tra: Viết một bài độ dài khoảng 2 kỳ để
Tổng biên tâp gửi cho Chủ tịch Hội Người Cao Tuổi Cù Thị Hậu đọc, bài
này sẽ không đăng báo, nhưng để chủ tịch biết vấn đề, có thể trả lời đại
biểu Quốc hội khi bị chất vấn. Nhóm điều tra đã gửi bài báo dài 2 kỳ,
tổng độ dài chừng 2500 chữ cho Tổng biên tập nghiên cứu.
Câu chuyện tiếp sau đó là nhân dân Văn Giang nhờ văn phòng luật sư
Trần Vũ Hải bảo vệ. Trong cuộc đối thoại với nhân dân Văn Giang, cựu Thứ
trưởng Đặng Hùng Võ đã thừa nhận sai lầm khi ký dự án Văn Giang. Điều
này chứng minh các bài báo viết về dự án ở Văn Giang đăng trên báo Người
Cao Tuổi của nhóm điều tra là hoàn toàn đúng pháp luật. Nhưng có một
câu chuyện không vui đến với nhóm điều tra: Tác giả chính của bài báo bị
Tổng biên tập chấm dứt hợp đồng. Ngày 30/11/2012, nhiều nhà báo ở các
tòa soạn khác nhau đã có mặt ở Tòa án huyện Văn Giang theo dõi phiên
tòa. Trong cuộc trò chuyện giao lưu, một số nhà báo đã được nghe tác giả
chính của bài báo tâm sự về nỗi "đoạn trường" khi viết điều
tra. Vụ khiếu nại dự án Văn Giang chưa đi đến đích cuối cùng, mặc dù đã
đạt được những bước đi quan trọng, khi dự án đã bị chính người "đỡ đẻ"
cho nó khẳng định là trái pháp luật. Trong kết quả chung này, có đóng
góp của các nhà báo chính trực. Nhưng tổn thất của các nhà báo thì cũng
rất lớn. Nhà báo ở VOV bị đánh suýt chết, nói theo nghĩa đen. Nhóm điều
tra ở báo Người Cao Tuổi bị trả giá đắt, tất nhiên, vụ việc ở Văn Giang
không phải là nguyên nhân quyết định mà chỉ là một phần nguyên nhân dẫn
đến việc này. Đối với báo Người Cao Tuổi, công luận luôn nhớ rằng đây là
tờ báo đã đóng góp phần quan trọng đấu tranh chống tiêu cực mấy năm
qua. Người Cao Tuổi đã từng là tờ báo đứng ngay trên mũi nhọn ở sự kiện
Văn Giang. Điều đáng tiếc đến nay nhóm điều tra vụ việc Văn Giang không
còn có mặt ở vị trí chiến đấu nữa. Đấy là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến
việc báo Người Cao Tuổi không có bài về vụ xử án ở huyện Văn Giang.
Nhưng cuộc "chiến đấu" (lời bà Lê Hiền Đức) của nhân dân Văn
Giang không vì thế mà dừng lại. Khi Người cao tuổi rút lui thì đã có
những tờ báo khác tiến lên chiếm lĩnh trận địa. Sự việc ở Văn Giang mỗi
ngày một "nóng", theo chiều hướng có lợi cho nhân dân Văn
Giang. Nhân dân Văn Giang đang tiếp tục cung cấp nhiều tài liệu cho các
nhà báo, chắc chắn trong thời gian tới báo chí sẽ có nhiều bài đưa ra
công luận sự việc tiêu cực ở Văn Giang, làm lộ rõ bộ mặt bẩn thỉu của "nhóm lợi ích" lớn nhất đang đứng trong bóng tối.
