Họ hành hạ nhau và dẫm đạp lên nhau mà sống: Một thương gia
(doanh nhân) vì chạy theo lợi nhuận và tham đồng tiền bẩn không ngại bán
rẻ lương tâm mình sản xuất ra những hàng hóa chất lượng kém, đọc hại
tới sức khỏe của người tiêu dùng, miễn sao lợi nhuận nhiều xả chất thải
độc hại ra môi trường, nhưng rồi chính anh ta hủy hoại môi trường chung
anh ta đang sống trong đó và sẽ ra sao nếu anh ta mua phải những sản
phẩm độc hại khác do người khác cũng vì tham lam mà sản xuất ra như anh
ta.
Theo số liệu thống kê cho biết: Cả nước hiện có hơn 9.000 Giáo
Sư, 24.000 tiến sĩ, 101.000 thạc sĩ và 2.700.000 cử nhân đại học [1].
Một con số lý tưởng cho nền kinh tế tri thức. Việt Nam hiện nay có nhiều
điều kiện để trở thành nước có nền kinh tế phát triển như: nguồn lao
động trẻ, thuận tiện giao thông, có nhiều loại tài nguyên,…. Tuy vậy,
nước ta vẫn trong cái vòng luẩn quẩn của nghèo nàn, lạc hậu. Nguyên nhân
chính là ở yếu tố con người, do đất nước chúng ta không tôn trọng giá
trị con người, không tôn trọng trí thức đích thực. Yếu tố con người chưa
được quan tâm thích đáng trong khi nó mới là nhân tố chính cho sự hưng
thịnh / suy yếu của một quốc gia.
Một xã hội bảo thủ, trọng thành tích, hám danh sĩ diện với bằng cấp
thường đi đôi với sự coi thường sự tiến bộ của khoa học, kỹ thuật đương
nhiên sẽ tụt hậu. Và Việt Nam đã và đang tụt hậu. Cũng theo số liệu
thống kế cho biết các chuyên gia WB tính toán “Việt Nam phải mất rất lâu
nữa mới đuổi kịp các nước trong khu vực Đông Nam Á: 158 hoặc cũng có
thể là 175 năm với Singapore, 95 năm với Thái Lan và 51 năm với
Indonesia.” [2]
Vấn đề đầu tư vào giáo dục luôn quyết định hưng, suy của một quốc
gia. Nền giáo dục của Việt Nam và cả xã hội Việt Nam làm nhân tài không
có đất dụng võ. Với bằng cấp tràn lan, làm người Việt ảo tưởng về mình.
Mỗi năm chúng ta có rất nhiều kỹ sư, cử nhân, tiến sĩ, giáo sư mới nhưng
nền kinh tế của chúng ta lẹt đẹt, èo uột, đất nước chúng ta lạc hậu.
Nếu tính từ hàm Thứ trưởng trở lên, số người có trình độ tiến sĩ ở Việt
Nam cao gấp 5 lần Nhật Bản [3]. Và với số lượng hùng hậu GS, TS, Ths, Cử
nhân đã nêu trên, Một con số lý tưởng cho nền kinh tế tri thức. Nhưng
hiện vẫn đốt đuốc tìm lao động chuyên gia, thiếu hẳn những công trình
khoa học - sáng tạo - sáng chế được ứng dụng vào thưc tiễn cuộc sống...
Trong khi nền kinh tế sản xuất vẫn là nhân công giá rẻ, miệt mài với gia
công phụ thuộc, công nghệ thì vẫn đang loay hoay ở trình... "sản xuất
mì tôm".
Người Hàn Quốc họ có quyền tự hào vì họ xây dựng được những sản phẩm
mang tính thương hiệu trên toàn cầu như: Sam Sung, Huyndai. Người Nhật
có thể vỗ ngực tự hào với Sony, Toyota. Sing có quyền hãnh diện về hàng
xuất khẩu điện tử của mình ra khắp thế giới,… Hoàn toàn thiếu một sản
phẩm Việt sánh ngang tầm các quốc gia khác trên thế giới.
Thực tế này cho thấy, chất xám Việt đang bi lãng phí. Lãng phí từ
khâu đào tạo (đào tạo quá nhiều GS, TS, Ths giả và dỏm), lãng phí cả
khâu sử dựng (Nhân tài thực sự chưa được tin dùng và sử dụng hợp lý và
trọng dụng họ).
Người Việt, trí thức Việt, dân Việt trách móc Xã hội này đôi khi,
nhưng nếu nhìn kỹ lại, thì chính họ chính chúng ta tạo nên Xã hội này.
Trí thức Việt nói riêng, dân Việt nói chung nhiều lúc đôi khi có xu
hướng, chờ đời mong mỏi một vị minh quân, 1 vị lãnh đạo tài ba xuất
chúng nào đấy xuất hiện để đưa lối dẫn đường họ và lãnh đạo đất nước
đang tụt hậu này, nhưng họ quên rằng không ai dẵn dắt và không ai hành
động tốt hơn họ tự dẫn dắt mình định hướng cho mình. Đã đến lúc cả dân
tộc này và giới trí thức Việt cần nhìn thẳng và nhìn thật vào chính
mình, nhìn vào thực tế và tự gánh trách nhiệm cũng như vài trò của mình
để tự thoát ra cái vòng luẩn quẩn này chứ không phải một ai đó, 1 vị cứu
tinh nào đó hay 1 vị minh quân còn ẩn dật đâu đó.
Nghèo, dốt, thua kém người khác chưa hẳn là cái tội. Cái tội là ở
chổ: nghèo, đói, lạc hậu, thua kém người khác nhưng lại không biết, hay
biết mà không chiu thừa nhận và tệ hơn là phải phủ nhận mình nghèo bằng
mọi giá vì cái sĩ, để rồi không chịu tìm tòi hướng đi, lối thoát cho
mình. Và nếu chúng ta không khắc phục được sự yếu kém của đất nước nạn
nhân cũng chính là chúng ta. Chúng ta là nạn nhân của chúng ta.
Bất cứ xã hội nào, trí thức và yếu tố con người mới là yếu tố hàng
đầu để đưa đất nước đi lên. Nước Mỹ phồn vinh với giấc mơ Mỹ và là miền
Đất Hứa của biết bao người trên thế giới, Người Hàn Quốc chấp nhận “ăn
mày chất xám” ở phương tây, tinh thần Samurai của Nhật…. Sao không để
cho trí thức Việt được tự do trong sáng tạo, tự do trong tư tưởng, tự do
trong lựa chọn của mình!? Để họ được cống hiến!?
Ở một góc độ nào đó, có thể nói và khẳng định rằng, đất nước không
phát triển được như người ta là vì trí thức Việt chưa phát huy hết vai
trò và sứ mệnh của mình. Và lại ở 1 góc độ nào đó, họ bị kiềm kẹp, bị
cột, bị trói chặt tư duy, tư tưởng, và cả ý thức hệ, họ cũng muốn sống,
muốn cống hiến lắm, muốn được hy sinh nhưng ý thức hệ, sự khác biệt
trong tư duy và tư tưởng đã làm cho họ không được chọn, và họ bị cuốn
vào vòng xoáy luẩn quẩn của giới trí thức Việt bao đời nay, vòng xoáy
của một xã hội mà ngay cả đến trí thức cũng bị đẩy vào con đường “lưu
manh hóa”, ở đó nhân phẩm của trí thức bị người khác chà đạp và tự mình
chà đạp lên mà sống, để rồi họ không kịp nhận ra họ vừa là "nạn nhân" mà
còn đồng thời là "thủ phạm". Họ hành hạ nhau và dẫm đạp lên nhau mà
sống:
- Một bác sĩ với mức lương èo uột, 3 đồng 3 cọc, chết đói, anh ta tìm
đủ cách làm khó bệnh nhân để được nhận “lót tay”. Nhưng khi anh ta sử
dụng các dịch vụ khác, anh ta lại bị làm khó lại.
- Một thương gia (doanh nhân) vì chạy theo lợi nhuận và tham đồng
tiền bẩn không ngại bán rẻ lương tâm mình sản xuất ra những hàng hóa
chất lượng kém, đọc hại tới sức khỏe của người tiêu dùng, miễn sao lợi
nhuận nhiều xả chất thải độc hại ra môi trường, nhưng rồi chính anh ta
hủy hoại môi trường chung anh ta đang sống trong đó và sẽ ra sao nếu anh
ta mua phải những sản phẩm độc hại khác do người khác cũng vì tham lam
mà sản xuất ra như anh ta.
- Từ Vụ sập cầu Cần Thơ, cho đến sập cầu cống, hàng loạt công trình
thủy điện quốc gia công trình dân sự khác,... những kỹ sư làm việc trên
công trình đó đã làm hại hoặc tiếp tay cho người khác làm hại rất nhiều
người. Sẽ ra sao nếu như những kỹ sư này đứng dưới công trình của chính
họ thiết kế và xây dựng.
- Một nền giáo dục thay vì dạy con người ta cách học, nó chỉ dạy con
người ta cách tin và phải đặt niềm tin vào đấy, kết quả tạo ra khg phải 1
thế hệ mà nhiều thế hệ cứ bắt thế hệ nối tiếp sau cứ tiếp tục đặt niềm
tin. Bởi lẽ thế hệ này tiếp tục "dẫn dắt" (chăn dắt!?) thế hệ kia.
- Một công chức, phải bỏ ra 1 khoản tiền lớn để mua chạy chức, hối lộ
cho người này, cho cơ quan kia để có cái ghế, cái chức. Khi có cái ghế,
cái chức rồi lại quay lưng ra cướp phá, cướp bóc, hạch sách nhũng nhiều
người khác để lấy lại những thứ mà mình từng bỏ ra. Và xem điều đó là
lẽ đương nhiên và cái vòng luẩn quẩn ấy cứ tiếp diễn
- Một nhà báo, nhà văn, người cầm bút vì lợi ích cá nhân riêng, có
thể nhẫn tâm bẻ cong ngoài bút, viết láo và viết liều để nhận được những
đồng tiền bẩn tưởng chừng như chỉ làm tổn hại tới người đọc nói riêng
và nền văn báo chí văn hóa nước nhà nói chung nhưng anh ta cũng đang tự
biến mình thành trò bỉ ổi và lố bịch trong mắt người đọc, vì người đọc
bây giờ đủ thông minh để nhận biết đâu đúng, đâu sai. Bởi trước khi hốt
bùn để ném vào mặt người khác, thì bàn tay anh ta cũng đã lấm bùn trước
rồi…
Và cứ thế, mỗi người trong xã hội cứ tự hại mình và hại người khác.
Có thể nói trí thức Việt Nam nói riêng và người Việt nói chung vừa tự
hại mình và hại người, nạn nhân của nhau, nạn nhân của định hướng xã
hội, nạn nhân của sự lãnh đạo và dẫn dắt tồi tệ.
Trong một xã hội, khi "sự thật" bị bóp méo, bị bẻ cong Trí thức Việt
từ chỗ "người sáng" cũng trở thành “người mù”, người thẳng cũng thành
“còng lưng”. Hoặc im lặng, cúi đàu chấp nhận để mà sống yên ổn thay vì
cất tiếng nói phản kháng rồi bị vùi dập.
Với mức giá, mức lương hiện tại, Xã hội còn nhiều trí thức không sống
được vói mức lương thực của mình. Người lao động trí thức bị bần cùng
hóa và bị đẩy đến chỗ không còn có thể nghĩ gì khác ngoài việc làm sao
kiếm cho đủ tiền để sống. Đây chính là một trong những lý do làm nên sự
tha hóa, biến chất của giới lao động trí thức, thay vì đầu tư vào nghiên
cứu, nâng cao chuyên môn,phát minh ra cái này, khám phá ra cái kia họ
lao đầu vào kiếm tiền, kiếm sống làm sao phải sống được cái đã. Chính
điều này dẫn họ tới kết quả làm nhiều việc trái nghề, trái lương tâm,
trái đạo đức xã hội.
Mua quan, bán chức, mua vị trí công tác diễn ra đều đặn trong giới
lao động trí thức trong Xã hội để rồi khi lên nắm quyền thì Vua quan thi
nhau chia chác, nhũng nhĩu, quan liêu, thằng lên sau thì dốt hơn nhưng
lưu manh, khốn nạn hơn thằng trước. Khốn khổ cho một xã hội !
Chưa dừng lại ở đó, giới lao động trí óc ở Việt Nam không những bị
bần cùng hóa về đời sống vật chất, mà còn bị bần cùng hóa hay tự bần
cùng hóa cả về tư duy đời sống tinh thần khác. Hiện tượng này đang thành
ra phổ biến: những người, lẽ ra, phải làm việc với sách vở lại rất ít
đọc sách, không quan tâm đến các vấn đề xã hội. Họ tự phủ nhận vai trò
và trách nhiệm xã hội của họ. Hoặc học nhiều đọc nhiều, có bằng này bằng
nọ chỉ để tự hào, để khoe khoang, để lên lớp nhau, để mơn trớn nhau vì
cái tính sĩ diện hảo. Và cách người Nga đáp trả: Mày giỏi (giáo dục cao,
học giỏi...) sao mày không giàu (sao mày không thể bán chút kiến thức
để kiếm tí tiền tiêu cho sang trọng). Có lẽ câu nói đó hơi sống sượng.
Nó hơi chợ búa. Nhưng nó chỉ ra một thứ rất đáng nghĩ rằng: nếu như kiến
thức của bạn không mang lại giá trị cho chính bản thân bạn thì bạn cần
kiến thức đó làm gì. Để trang trí hả? Để khoe mẽ hả? Nói thẳng ra, nó
hơi chợ búa, nhưng đấy là cách nghĩ của một con buôn chứ không phải 1
trí thức.
Mặt khác, một số đông trí thức và tự nhận mình là trí thức lại cố
định, cột chặt và để người khác cột, trói chặt tư duy và suy nghĩ của
mình bằng những định kiến có sẵn, những quan điểm tâm lý đám đông và
những quy luật bất thành văn khác về tư duy và quan điểm của họ. Điều
này dẫn đến họ không tự do tư duy, không có tính bức phá không có khả
năng phán xét đâu đúng đâu sai, họ chỉ biết nghe, biết chấp nhận những
điều từ người khác mớm cho, từ trên đưa xuống không cần phán xét coi nó
đúng hay sai, lợi hại ra sao. Sự bần cùng hóa tinh thần là một trong
những nguyên nhân khiến giới lao động trí óc ở đây đánh mất sức mạnh,
đánh mất khả năng phân biệt đúng sai, phải trái, và khiến họ có thể vi
phạm các chuẩn mực đạo đức mà vẫn cảm thấy yên ổn lương tâm. Họ tìm sự
yên ổn bằng cách sử dụng các lý lẽ mang tính ngụy biện để bào chữa hoặc
hợp pháp hóa cho sự vi phạm đạo đức hay sự vi phạm pháp luật. Họ đã dùng
cái sai này để ngụy biện bao che, phủ lấp cái sai khác, trong khi những
giải pháp đúng đắn, khoa học đã không được lựa chọn.
Chính sự bần cùng và tự bần cùng hóa về tư duy, đạo đức và tinh thần,
đời sống, trí tuệ đã khiến cho trí thức Việt Nam bị tha hóa nhiều mặt,
mất cả năng lực làm việc trong lĩnh vực chuyên môn của mình, mất luôn cả
bản lĩnh văn hóa, cả ý thức về sự đúng sai, cả phẩm chất đạo đức công
dân. Để tự giữ cho mình trong sạch, chuẩn mực còn khó, nói chi đến
chuyện dám đứng lên bảo vệ công lý, bảo vệ sự thật! Chính vì thế nhiều
người còn chút lương tri họ chấp nhận cắn răng chiệu đựng và thõa hiệp
với cái ác và cái xấu để yên ổn mà sống.
Họ dối trá, tiếp tay cho sự dối trá, họ lừa lọc, tiếp tay cho sự lừa
lọc, họ sĩ diện và tiếp tay cho sự sĩ diện. Tất cả nó làm nên dung mạo
của nền trí thức bị “lưu manh hóa”.
Đất nước này đã phải trả cái giá quá đắt cho tệ nạn “lưu manh hóa trí
thức” này rồi, bây giờ đã đến lúc chúng ta phải biết tự đứng dậy, dám
nhìn thẳng, nhìn thật vào sự thật, nhìn vào thực tế,… tự bản thân mình
thoát ra khỏi cái vòng luẩn quẩn ấy, đừng tự hại mình và hại người nữa.
_________________
[1] Số liệu Giáo sư Nguyễn Văn Tuấn (ĐH New South Wales, Úc) đưa ra.
[2] Tính toán của các chuyên gia dựa trên báo cáo củ WB năm 2007
[3] Theo TS Nguyễn Khắc Hùng, nguyên Chuyên viên Đối ngoại, Học viện Hành chính Quốc.
OH, 30/12/2012
