Nếu phải đi tù, tốt nhất nhất đừng đi vào mùa đông. Mùa đông Bắc Việt Nam lạnh khủng khiếp. Tôi từng đứng trong cái giá lạnh âm 23 độ của Bắc Âu, tuyết ngập ngang đầu gối. Nhưng ở Châu Âu nhà nào cũng có lò sưởi, trên xe ô tô cũng có máy làm hơi nóng. Quần áo ấm, giày da lót lông cao cổ. Chỉ mỗi cái mặt phơi ra với không khí là thấy lạnh.
Mùa đông miền Bắc ẩm ướt. Khí lạnh theo hơi ẩm len lỏi vào trong từng nếp áo như gai đâm. Nhà tù thường trống cửa sổ song sắt để quản giáo đứng bên ngoài dễ quan sát tù bên trong. Sàn xi măng chạm tay vào giật mình vì cảm giác sờ phải đá. Hàng ngày lao động tại hiện trường bốn bề là gió, mưa. Vác đất dưới ao lên nhào làm gạch, đội than ở xà lan bến sông gió quất từng cơn như cắt thịt. Chai tay cuốc trên cánh đồng khô cằn, đất vón vào nhau như đá, cuốc nảy chồn tê buốt cánh tay. Những bước chân khụy ngã vì sọt đá trên lưng, đầu gối đập nền đất đá lổm nhổm. Lao động nặng nhọc thì khó mà mặc quần áo dày, tù thường chỉ manh áo mỏng để vật lộn với mức khoán quản giáo giao cho… động cơ để tù vượt qua không phải là gì xa xôi mà chỉ là gắng nghĩ đến khi trời tối, được lê tấm thân về buồng giam, rã rời từng khớp. Nằm ngửa trên tấm chiếu rách thiếp lịm đi mươi phút trước giờ điểm danh tối. Sợ nhất là bẩn, ngày làm ngoài núi đá, lò gạch, bến xa lan người lấm lem đất, đêm nằm nhớp nháp. Nghiến răng dùng chút nghị lực cuối cùng trong ngày để dội lên mình từng gầu nước lạnh. Tắm xong thì bữa cơm tối nghèo nàn cũng tiêu tan. Không tắm thì mất ngủ vì bẩn, tắm xong mất ngủ vì đói.
Rét mướt cũng làm người thân khó khăn trong việc đi thăm. Mùa rét cũng là gần Tết, lúc cuối năm công việc của người thân ngoài xã hội cũng tất bật, bận rộn. Mùa đông nằm ở trại tạm giam còn đỡ, mùa đông ở trại cải tạo là mùa nhọc nhằn nhất của người tù. Những người tù có kinh nghiệm thường làm mọi cách để trốn qua được mùa đông nào hay mùa đông ấy bằng cách nằm trạm xá, hoặc trì hoãn thời gian từ trại tạm giam đến trại cải tạo.
Vào tù từ mùa hè hay mùa thu có được quãng thời gian quan trọng là bắt nhịp dần với cuộc sống trong tù, tích lũy được sự quen biết của bạn tù. Kiếm chác, binh tình (mua bán, trao đổi) được chỗ nằm, được chăn màn, quần áo hoặc kế thừa của bạn tù ra trại những đồ đạc, vật dụng hữu ích cho công cuộc cải tạo chóng làm người lương thiện dưới chế độ CNXH vinh quang.
Nên những tay anh chị bị truy nã, ít khi ra đầu thú vào mùa đông. Bởi mùa đông là mùa cải tạo khó khăn nhất của đời tù, không nên bắt đầu công cuộc cải tạo vào một mùa khắc nghiệt như thế.
