Zachary Keck
Phan Văn Song chuyển ngữ
Phan Văn Song chuyển ngữ
The Diplomat (15/7/2014)
Của tao tất cả!?
Biếm họa của Kuang Biao - Trung Quốc
Biếm họa của Kuang Biao - Trung Quốc
Hành động của Trung Quốc trong khu vực đang gây ra nhiều vấn
đề, còn việc hô hào chống Trung Quốc chỉ đơn thuần là phản ứng đối với
các hành động đó.
Trên blog của biên tập tuần trước,
Erin Zimmerman đã viết một bài gây nhiều bàn luận khi lập luận rằng "hô
hào chống Trung Quốc" của các diễn viên trong khu vực tại các diễn đàn
như đối thoại Shangri-La đã buộc Bắc Kinh phải vung tay hung hăn hơn
trong khu vực để xoa dịu tình cảm dân tộc chủ nghĩa trong nước. Do vậy,
Zimmerman lập luận rằng cách tốt nhất để giảm căng thẳng trong khu vực
và khuyến khích Trung Quốc hành động có tính xây dựng hơn trong khu vực
là ngưng lại "việc đồ đậm những lời than phiền chính trị" tại các diễn
đàn. Thay vào đó, khu vực phải chuyển sang cách gắn kết Trung Quốc vững
chắc hơn vào các tổ chức đa phương hiện có của châu Á, qua đó "khuyến
khích Bắc Kinh thể hiện ảnh hưởng tích cực của họ trong khu vực."
Lập luận của Zimmerman dường như đã gây phản ứng của nhiều người qua
đánh giá từ các ý kiến trên trang web và đã nêu cho cá nhân tác giả này
trên Twitter và email. Trong một vài ví dụ hơi cùng cực, nhiều người đã
chế giễu sự kiện The Diplomat lại công bố bài viết này.
Tôi không đồng ý. Zimmerman đưa ra một lập luận mạnh mẽ và mạch lạc
thể hiện quan điểm mà nhiều người trong khu vực (kể cả nhưng không giới
hạn ở Trung Quốc và chính phủ Trung Quốc) đang theo. Như vậy, nó là một
phần không tách rời của cuộc tranh luận trong khu vực, và tôi tự hào về
sự kiện là Zimmerman đã khá tử tế chuyển bài viết cho The Diplomat và
chúng tôi có thể đưa nó lên trang web.
Điều đó không có nghĩa là tôi đồng ý với lập luận của bài viết, và có
vẻ không phải chỉ có tôi không đồng ý. Như vậy, với tinh thần tranh
luận lành mạnh, tôi cảm thấy đáng vạch ra những chỗ mà tôi không đồng ý
với bài viết đó.
Lập luận chính đầu tiên của Zimmerman là những quan ngại mà các quốc
gia trong khu vực bày tỏ về hành vi của Trung Quốc trong các diễn đàn
khu vực chính là cái trước tiên kích động Trung Quốc hành động khiêu
khích hơn. Ví dụ, trong bối cảnh Đối thoại Shangri-La, Zimmerman cho
rằng các ý kiến của Nhật Bản và Mỹ "có thể thấy là khiêu khích theo
hướng là chúng có khả năng đẩy Bắc Kinh theo đuổi những hành vi y hệt
điều mà các ý kiến này lên án."
Đây là loại logic vòng quanh mà người ta thường thấy chính ĐCSTQ cũng
tự sử dụng để cố đảo lộn bên có lỗi trong một vụ tranh chấp. Thật không
may, điều đó là không vững về mặt logic. Điều mà Zimmerman lập luận cốt
lõi là các nước khác bày tỏ quan ngại về các hành động của Trung Quốc
là nguyên nhân khởi sự khiến Bắc Kinh thực hiện những hành động này.
Nhưng các nước khác bày tỏ quan ngại về những hành động của Trung Quốc
không thể là nguyên nhân của các hành động này chút nào, như một kẻ giết
người không thể được tha bổng cho tội ác của mình bằng cách lập luận
rằng anh ta chỉ sát hại nạn nhân vì nhà nước cáo buộc anh ta giết người
đó.
Ngay cả ví dụ về kẻ giết người không làm lập luận đó thành công lý.
Cốt lõi điều mà Zimmerman lập luận là các nạn nhân của sự quyết đoán của
Trung Quốc phải chịu lỗi cho sự quyết đoán của chính Trung Quốc bởi vì
họ công khai bày tỏ mối quan ngại về sự quyết đoán đó. Như vậy, điều
tương tự tương ứng trong hệ thống tư pháp hình sự sẽ cáo buộc nạn nhân
của một cuộc tấn công bạo lực là đã tự rước nó vào chính mình bởi vì nạn
nhân đó đã báo cáo sự việc cho thực thi pháp luật địa phương. Giá như
nạn nhân đừng báo cáo tội phạm thì tội phạm không bao giờ xảy ra trước
đó. Đây không phải là kiểu lập luận con gà và quả trứng trong đó nguyên
nhân và hậu quả khó xác định. Các nước bày tỏ mối quan tâm về những gì
Trung Quốc đã làm và đang tiếp tục làm. Hành động của Trung Quốc là
nguyên nhân khiến những chỉ trích được đưa ra; không phải điều ngược
lại.
Bên cạnh lập luận rằng các nước trong khu vực nên ngừng lên tiếng về
hành động của Trung Quốc, lập luận chính khác của Zimmerman là "các diễn
đàn đa phương có thể và nên được đưa vào sử dụng tốt hơn như một phương
tiện tích cực tham gia với Trung Quốc. Điều này có nghĩa không tô đậm
các lời than phiền chính trị và dùng các sự kiện này để gắn kết Trung
Quốc chặt hơn thành một phần của một cộng đồng châu Á lớn hơn."
Lập luận này cũng sử dụng một logic khác thường. Mục đích của các tổ
chức đa phương là để các nước ngồi lại với nhau thảo luận về các vấn đề
khác nhau với hy vọng tìm kiếm giải pháp cho chúng. Trong trường hợp các
diễn đàn an ninh như Đối thoại Shangri-La, mục đích là để các nước châu
Á cùng nhau thảo luận về những thách thức an ninh với hy vọng tìm kiếm
giải pháp hòa bình cho các thách thức này.
Tuy nhiên, phần đầu của lập luận Zimmerman, là các nước nên tránh sử
dụng các diễn đàn này để lên tiếng về mối quan ngại của họ bởi vì đó
chính là điều trước hết gây ra hành động khiêu khích của TQ. Nhưng đây
lại đúng là mục đích của việc tổ chức các diễn đàn. Nếu các quốc gia
đồng ý không sử dụng các diễn đàn này cho các mục đích chúng được tạo
ra, cụ thể là để thảo luận về những thách thức với hy vọng giải quyết
chúng, thì tại sao họ lại muốn mở rộng và làm sâu sắc thêm chính các tổ
chức đó? Điều này giống như mở rộng World Cup sau khi cấm chơi bóng đá,
hay một quốc gia đưa ra một chương trình mở rộng nhà tù ngay sau khi vô
hiệu hóa bộ luật hình sự và bãi bỏ hệ thống tư pháp.
Lập luận rằng gắn kết Trung Quốc chặt hơn vào trật tự hiện tại sẽ xoa
dịu Trung Quốc cũng khó dung hợp với thực tế là Trung Quốc phản đối
trật tự này. Như Chủ tịch Tập Cận Bình vạch rõ tại CICA hồi tháng 5, và
tướng Vương Quán Trung khẳng định tại Đối thoại Shangri-La, Trung Quốc
coi trật tự an ninh khu vực hiện nay thuộc về thời Chiến tranh Lạnh. Do
đó họ kêu gọi tháo dỡ nó và thay thế bằng một trật tự mới dựa trên
nguyên tắc châu Á cho người châu Á. Điều này có lẽ sẽ được tập trung vào
CICA (Hội nghị Tương tác và Xây dựng lòng tin ở Châu Á) nơi mà Mỹ bị
loại ra còn Nhật Bản và Philippines có chỉ có tư cách quan sát viên.
Tương tự, Trung Quốc đã đề xuất lập ra Ngân hàng Đầu tư cơ sở hạ tầng
"đa phương" châu Á (AIIB). Nhiều bài báo cho rằng ngân hàng này sẽ có
vốn ban đầu là 50 tỷ USD và Trung Quốc sẽ là cổ đông đa số. Có vẻ là
AIIB được đề ra để làm giảm ảnh hưởng của Ngân hàng phát triển châu Á
(ADB) mà Trung Quốc cho là bị Nhật Bản chi phối quá nhiều, và bị Hoa Ký
chi phối ở một mức độ ít hơn.
Nếu Trung Quốc quan tâm đến việc giữ một vai trò lớn hơn trong trật
tự khu vực hiện tại thì Trung Quốc có thể dễ dàng sử dụng món tài trợ
đáng kể này cho ADB, và do đó tự nâng mình lên địa vị cao hơn trong ADB.
Tuy nhiên, họ đã chọn cách lập ra ngân hàng riêng của họ mà dường như
nhắm tới việc loại trừ Nhật Bản, Hoa Kỳ và Ấn Độ, những nước có khả năng
có thể đe dọa địa vị cổ đông đa số của Trung Quốc. Như một nhà kinh tế
giải thích: "Trung Quốc muốn đóng vai trò quan trọng hơn trong những
loại tổ chức này - vì vậy cách tốt nhất là tự họ lập ra một tổ chức."
Do đó, không chắc chắn tí nào rằng Trung Quốc sẽ sẵn sàng chấp nhận
một vai trò lớn hơn trong một trật tự khu vực mà họ có ý định lật đổ.
Nhưng ngay cả khi Trung Quốc đồng ý với vai trò này, thật khó mà tưởng
tượng họ sẽ coi trọng vị trí mới của mình hơn coi trọng việc bảo đảm lợi
ích cốt lõi của họ ở biển Hoa Đông và Hoa Nam (biển Đông). Nhiều khả
năng, Trung Quốc sẽ sử dụng ảnh hưởng lớn trong các tổ chức này để ngăn
chặn các nước khác sử dụng chúng để cản trở những mục tiêu lớn hơn của
Trung Quốc.
Có những vấn đề khác ít trung tâm hơn một tí nhưng vẫn vô cùng quan
trọng trong lập luận của Zimmerman. Ví dụ, Zimmerman đoan chắc rằng
Trung Quốc đang buộc phải hành động khiêu khích khi bị chỉ trích từ bên
ngoài bởi vì Trung Quốc có một công chúng dân tộc chủ nghĩa. Tuy nhiên,
chính chính phủ Trung Quốc đã dành nhiều năm chăm chút chủ nghĩa dân tộc
này để hợp pháp hoá việc tiếp tục nắm quyền của mình. Do đó, về cốt lõi
Zimmerman đòi hỏi các nước khác chấp nhận những hành động khiêu khích
của Trung Quốc để thúc đẩy điều tốt to lớn hơn của việc duy trì sự cai
trị độc đảng ở Trung Quốc.
Không rõ lý do tại sao Trung Quốc cần phải được cho địa vị đặc biệt
như vậy. Xét cho cùng, ĐCSTQ khó là chính phủ duy nhất trong khu vực
phải đối mặt với tình cảm dân tộc chủ nghĩa trong nước. Đảng Cộng sản
Việt Nam phải đối mặt với áp lực tương tự và chủ nghĩa dân tộc Việt Nam
đan xen cao độ với bảo vệ đất nước khỏi sự xâm lấn của Trung Quốc. Vì
vậy, sao Trung Quốc không cho phép Việt Nam lấy lại các đảo mà Bắc Kinh
cướp lấy của họ trong thập niên 1970 để giúp cho Đảng Cộng sản Việt Nam
được dân họ yêu thích?
ĐCSTQ cũng chẳng tạo điều kiện dù chỉ một tí để giải toả những sức ép
dân tộc chủ nghĩa mà các chính phủ khác phải đối mặt. Trung Quốc hầu
như không kềm lại lời chỉ trích chính phủ Việt Nam khi cuộc biểu tình
chống Trung Quốc nổ ra vào tháng trước. Đáng chú ý hơn, Thủ tướng Nhật
Bản Shinzo Abe phải đối mặt với áp lực dân tộc chủ nghĩa từ bên trong
đảng của ông và các khu vực bầu cử cốt lõi của mình. Tuy nhiên, Trung
Quốc dường như không hiểu biết chút nào khi Abe cố thỏa mãn những đối
tượng này với chuyến thăm đền Yasukuni.
Và điều này dẫn đến nghịch lý trung tâm của mối quan ngại liên tục mà
người ta nghe về việc làm thế nào mà những "lời lẽ chống Trung Quốc"
trong khu vực lại buộc Bắc Kinh phải khiêu khích. Cụ thể là, Trung Quốc
là kẻ vi phạm chính trong việc liên tục đưa ra các lời lẽ chống nước
ngoài. Lấy ví dụ về Hoa Kỳ chẳng hạn. Tháng 4 năm 1997, Nga và Trung
Quốc đã đưa ra một tuyên bố chung nói rằng "Không quốc gia nào được tìm
cách bá quyền, thực hành chính trị quyền lực hoặc độc quyền các vấn đề
quốc tế."
Tháng 5 năm 1999, Tân Hoa Xã đăng một bài xã luận mang tên "Dân chủ
toàn cầu -. Ngụy trang của bá quyền Hoa Kỳ". Không ngạc nhiên, bài báo
nói rằng Hoa Kỳ đã tạo ra việc "dân chủ hóa toàn cầu" để "dựng lên một
thế giới đơn cực và tăng cường quyền bá chủ của mình", tháng 12 năm
2011, Trung Quốc cáo buộc rằng vụ thảm sát công dân của Bashar al-Assad
là một nỗ lực của Mỹ để duy trì quyền bá chủ đơn cực của mình ở vùng
Trung Ðông. Khi Obama lập ra một lực lượng đặc nhiệm liên ngành để thực
thi hiệp định thương mại tháng 3 năm 2012, Trung Quốc đã buộc tội Mỹ tìm
kiếm quyền bá chủ thương mại thế giới. Khi các nhà lãnh đạo phương Tây
quyết định không dự Thế vận hội Sochi vì luật chống người đồng tính của
Nga, Trung Quốc cáo buộc họ là kiêu ngạo.
Tháng 3 năm nay, phương tiện truyền thông nhà nước Trung Quốc nói
rằng Hoa Kỳ và phương Tây đã cùng dàn dựng "một cuộc cách mạng màu chống
Nga" ở Ukraine và cũng đổ lỗi cho họ về vụ bạo loạn ở Crimea và Đông
Ukraina. Sau đó, để phản ứng việc Nga sáp nhập Crimea, TQ nói rằng Hoa
Kỳ đang cố khiêu khích Nga vào một cuộc chiến tranh lạnh mới. Tháng
trước, TQ đổ lỗi cho Hoa Kỳ vụ thảm sát hàng ngàn tù nhân chiến tranh
của nhóm Hồi giáo Iraq và al-Sham (ISIS).
Dù hầu hết các tuyên bố này đều phi lý, và được đưa ra thường xuyên,
không ai lại lập luận rằng TQ nên kiềm chế bớt lời lẽ chống Mỹ hay chống
Nhật. Và chắc chắn không ai cho rằng những lời lẽ này như là giấy phép
cấp cho Mỹ hoặc Nhật Bản quyền hành động quyết đoán trong khu vực.
Nguồn: The Diplomat
