Jonathan London
Tuần này là một tuần đầy “bí hiểm” ở Việt Nam, chính vì ngày mai
(28/11/2013) Quốc Hội sẽ có một quyết định gì đó đối với hiến pháp, và
với tin đồn liệu có ai đó từ chức, đang được “rò rỉ” từ đâu không rõ.
Trong khi đó diễn luận chính trị công khai đang sôi nổi một cách gần như
là chưa từng thấy.Trong một môi trường như thế này, thì những người
quan tâm đến chính trị đang có một tâm lý vô cùng mệt mỏi.
Trong những lúc này, sự bất lợi của những nước theo mô hình Lênin
càng rõ hơn. Vì không có tự do trong báo chí, nên người dân gần như sống
trong cảnh cả mù lẫn điếc. Và vì nội dung của các chương trình giáo dục
phần nhiều chỉ là một chiều nên đại đa số người dân thiếu kinh nghiệm
suy nghĩ một cách độc lập, không giỏi về khả năng tự đánh giá thông tin,
thậm chí đâu biết tự do tư duy có thể tồn tại.
Thay vì có thông tin về chính trị, kinh tế, xã hội rõ ràng và cập
nhật, từ những nguồn tin minh bạch và tin cậy, thay vì có diễn luận công
khai, thì toàn dân chỉ ‘nhận’ được “thông tin chế biến”. Từ tình trạng
đó xuất phát những hành vi vô lý, như tin vào tin đồn nhiều hơn, vạch ra
và chia sẻ những ‘lý thuyết âm mưu’ hay là hoàn toàn “vô cảm” khi nói
đến chính trị xã hội của VN.
Marx đã nói quá đúng khi khẳng định: “Những ý tưởng thống trị của bất
cứ thời đại nào cũng đều là những ý tưởng của giai cấp thống trị (trong
thời đại đó)”. Ở nước nào cũng thế thôi. Ở Mỹ chẳng hạn, dù có thể tiếp
cận thông tin rất tự do, đại đa số dân Mỹ vẫn chưa thấy rõ nước Mỹ đã
bị giai cấp cực giàu (gọi là bọn “một phần trăm”) hiếp dâm và ăn cướp
toàn dân rồi. Họ chưa thấy rõ chất lượng đời sống ở Mỹ đối với những
giai cấp trung lưu đã xuống cấp đáng kể và thua xa mức sống của giai cấp
trung lưu ở các nước giàu khác. Thậm chí có Đảng Trà kêu vấn đề chủ yếu
là thuế quá cao, và Obama theo xã hội chủ nghĩa, đều phải.
Nhưng rất khó để hiểu ý nghĩa của câu nổi tiếng này trong bối cảnh
của Việt Nam hiện nay, nơi mà giai cấp cầm quyền đang bị chia rẻ. Kể cả
những tờ báo luôn định hướng tư tưởng như Nhân Dân hay Quân Đội Nhân Dân
đã cho thấy tư tưởng của giới lãnh đạo Việt Nam là “thập cẩm” rồi, nếu
không muốn nói là “lũ khũ”. Trong khi đó, những tờ báo được dân chúng
quan tâm thì phải hành động một cách cực kỳ căng thẳng và dè chừng, vì
họ không được phép đăng những thông tin “nhạy cảm” đến mức không được
đăng gì cả. Gần đây nhất là với thông tin về sự qua đời của Đại Tướng
Giáp, báo chí VN đã phải “im lặng” đến 24 giờ.
Mặt khác, còn rất nhiều người Việt Nam (tỷ lệ bao nhiều không thể
biết được) rất, rất tin tưởng vào báo chí và những bài giảng dạy trong
lớp và qua loa phường, đến mức là họ cũng đâu biết là báo chí, chương
trình học, kể cả loa phường là có định hướng đâu.
Rất, rất nhiều người dân Việt Nam tin báo chí viết là đúng sự thật.
Đến mức là vẫn còn nhiều người tin rằng sự thực hiện của Nhà Nước Việt
Nam trong hồ sơ Nhân Quyền là xuất sắc và vì thế Việt Nam được bầu vào
Hội Đồng Nhân Quyền của Liên Hợp Quốc. Buồn hơn là buồn cười.
Thế nhưng, tình hình này đang tiến bộ nhanh. Trong điều kiện hiện
nay, với tình hình trong nước và trong bộ máy ngày càng phức tạp và khó
‘lọc’, thì nhiều người Việt Nam đang phát triển tư duy có tính độc lập
hơn nhiều so với trước. Điều đó là một tiến bộ rất hứa hẹn, và hàm ý
rằng những bài lý luận cũ là đã lỗi thời và không còn tính thuyết phục
nữa. Quan trọng hơn cả là những tiến bộ này đã xuất phát từ lòng dân
Việt Nam.
Sở dĩ tôi đang đề cập những vấn đề này là vì trong một tuần đầy ý
nghĩa cho toàn dân Việt Nam, gần như toàn dân Việt Nam không được ngồi
trên bàn quyết định và không biết những ‘lãnh đạo’ của nước họ đang suy
nghĩ, đang lo lắng, và đang sắp làm điều gì. Điều đó là quá chán vì nó
phản ánh sự bất lực tương đối của dân Việt Nam, và tính chưa hoàn thiện
của nền chính trị đất nước. Vậy, dân Việt Nàm sẽ không chờ mãi.
JL
