Hoàng Ngọc Diệp
Vào những năm 1993, 1994 tôi "được" [bị] mời để giúp can thiệp về uất ức của hơn 500 hộ gia đình vùng sâu vùng xa cao nguyên Trung Phần đến tận Văn Phòng Chủ Tịch Nước. Câu chuyện rất đơn giản như sau.
Một chương trình từ thiện lớn của nước ngoài chia thành 3 phần và giai đoạn khác nhau, phần một là giai đoạn thử nghiệm tính hiệu quả trong chương trình chung kéo dài 10 năm, phần này là giúp đỡ ~500 hộ gia đình vùng sâu vùng xa trên các vùng cao nguyên để những gia đình này có cơ hội tự canh tác tốt hơn. Các giai đoạn sau thì ngày càng co quy mô lớn hơn, rộng hơn, phức tạp hơn và tất nhiên giá trị cao hơn gấp bội.
Mục tiêu cho mỗi gia đình rất đơn giản: Phía VN tạo điều kiện cho họ có đủ đất đai để trồng trọt, nếu cần cho phép khai hoang thành ruộng rẫy, với tiêu chuẩn ít nhất là 1 sào/đầu người và nơi khó khăn hơn thì rộng hơn, giúp họ có những cái chòi, nhà lá rộng rãi và an toàn đủ để sinh hoạt. Phía Nước Ngoài cung cấp mọi nhu yếu phẩm, thuốc men, lương thực cơ bản, hạt giống, và ngay cả nhân sự chuyên môn trồng trọt và y sĩ nếu những nơi nào cần.
Tất nhiên là phía Mặt Trận Tổ Quốc (MTTQ) làm đối tác với tổ chức từ thiện nước ngoài này vì đây là cơ quan duy nhất và đủ thẩm quyền nhất cho loại dự án này.
Sau khi đàm phán cả hai bên đều cùng rất vui. Nhất là phía Nước Ngoài, vì từ ngân sách dự trù là hơn 12 triệu/hộ (thời giá lúc đó là ~10.200đ/1 USD), chưa kể phí tổn cho mọi nhân sự phía nước ngoài để triển khai (phần này cực kỳ tốn kém), nhưng với sự hỗ trợ nhiệt thành của phía MTTQ, thì họ chỉ cần đưa cho phía VN số tiền là 15 triệu/hộ thì tất tần tật mọi chuyện phía VN lo cả, và phía Nước Ngoài sẽ nhận báo cáo chi tiết mọi thứ. Tất nhiên, phí tổn quản lý và nhân sự triển khai của dự án là khoảng khác biệt 3 triệu/hộ, hoặc chỉ 20% trên tổng số.
Sau hơn 14 tháng triển khai kể từ ngày phía VN nhận trọn bộ ngân sách, kết quả hoàn thành xuất sắc trên dự tính, với hơn 600 hộ chứ không chỉ 500 hộ. Phía Nước Ngoài muốn cho thêm phía VN ngân sách cho hơn 100 hộ thêm này thì phía VN rất cám ơn, còn không thì chẳng sao cả. Hình ảnh bà con hỷ hả với các "chuyên gia" phía VN...
Sau 1 tháng, phía nước ngoài ngấm ngầm gửi về 3 người, có 1 Việt Kiều từ Bỉ tham gia, lên vài địa điểm mà chương trình đã giúp để đánh giá, phía VN không biết điều này. Khi đến tìm hiểu sự thực thì... hỡi ôi!
Tất cả mọi hộ gia đình ở các địa phương này đều không được giúp gì hết, không cải tiến căn chòi, không phân bổ đất đai gì hết và giữ hoàn toàn nguyên trạng! Mỗi căn hộ nhận như nhau: 1 ký muối, 1 ký đường, 5 ký gạo, 5 ký bột mì và một cái rựa dỏm! Tổng trị giá lúc đó chưa tới... 100.000 đồng!
Ba người này đến Hà Nội với đầy đủ bằng chứng và khiếu nại với MTTQ TƯ. Họ bị tạm giữ và hộ tống ra sân bay để rời VN ngày hôm sau vì lý do: An Ninh Quốc Gia. (Sau này tìm hiều thì là lý do họ vào VN tìm hiểu thực tế trên vùng cao nguyên mà không báo trước và xin phép phía VN để được hộ tống bảo vệ an ninh cho họ!).
Tôi nhận toàn bộ hồ sơ từ phía nước ngoài, lên thăm một số hộ dân lấy bằng chứng, và sau đó trình lên Văn Phòng Chủ Tịch Nước (vì lúc đó bà Bình làm Phó Chủ Tịch Nước trông coi lĩnh vực này).
Sau hơn 18 tháng "điều tra", Nhà Nước VN cùng MTTQ gửi 2 công văn chính thức đến phía nước ngoài với nội dung tương tự nhau, đó là: Rất cám ơn thịnh tình của phía nước ngoài, vì chưa có kinh nghiệm thực hiện những dự án từ thiện có quy mô lớn, phức tạp, cho nên dẫn tới tình trạng lãng phí, thất thoát, báo cáo không chính xác... Phía VN sẽ rút kinh nghiệm sâu sắc, và mong muốn phía nước ngoài thông cảm cũng như chuẩn bị để triển khai phần tiếp theo của chương trình cũng qua MTTQ và lần này MTTQ sẽ có những người đã thực sự có kinh nghiệm!
-----
Sau đó, phía VN có phát áo quần vải dày cho những hộ này, không là bao nhiêu áo quần cho mỗi hộ, cũng không biết giá trị là bao nhiêu, nhưng phía MTTQ báo là hơn 1 triệu đồng/hộ.
Tất nhiên phía Nước Ngoài im lặng và không bao giờ còn trả lời gì hết cho tới nay. Họ chỉ giữ cho tôi một bức thứ ngắn cám ơn sự tham gia hỗ trợ của tôi, kèm theo câu... "Regretfully, we recognized that the Vietnames authorities have not demonstrated any intention to address the corruptions but corruption in Vietnam is systematically handled by these parties. As we are not allowed to manage the program ourselves, we do not see any alternative way to keep on helping Vietnam..."
-----
Kết quả:
- Đời sống người dân đã được giúp đỡ chẳng hề được cải tiến, ngược lại họ đau buồn vì đã bị ăn chận bởi nhà nước.
- Tất nhiên, có một số nhân sự của MTTQ, nhà nước và đảng viên CSVN chia nhau ~600.000 USD (thời giá năm 1994)!
- Và vậy đó, một chương trình thiện nguyện chỉ cần tính theo trị giá phía nước ngoài tặng không lên tới vài chục triệu USD, hoặc cao hơn, chưa kể giá trị thực tiễn mang lại cho người dân và xã hội Việt Nam nói chung, đã trở thành điều ô nhục cho Việt Nam!
