Mặc dù hai trường phái thường sử dụng những ngôn từ tương đồng có
thể dùng thay thế cho nhau và có sự liên quan giữa các khái niệm, chủ
nghĩa cộng sản và chủ nghĩa xã hội lại khác nhau trong những vấn đề cơ
bản và quan trọng. Tuy vậy, cả hai đều nổi lên trong thời kì cách mạng
công nghiệp như một sự phản kháng trước việc các chủ tư bản đạt được sự
giàu có bằng cách khai thác sức lao động của giới công nhân.
Vào thời gian đó, những người công nhận làm việc nặng nhọc trong
những điều liện thiếu an toàn và tồi tệ một cách kinh khủng. Họ phải làm
việc 12 đến 14 tiếng một ngày, 6 ngày trên 7, không có bữa ăn trưa.
Giới công nhân đó bao gồm cả những đứa trẻ mới 6 tuổi với bàn tay nhỏ và
những ngón tay linh hoạt có thể luồn vào trong những cỗ máy để sửa chữa
hay chùi rửa. Môi trường nghèo nàn ánh sáng, không có hệ thống thông
gió, hệ thống máy móc thiết kế kém thường xuyên làm bị thương hoặc làm
chết những người lao động.
Lý thuyết cơ bản về Chủ nghĩa Cộng sản
Để phản ứng lại những điều kiện kinh khủng đó của Chủ nghĩa Tư bản,
lý thuyết gia người Đức Karl Max (1818-1883) và Friedrich Engels
(1820-1895) đã sáng tạo ra một hệ thống kinh tế chính trị mới: Chủ nghĩa
Cộng sản. Trong cuốn sách « Điều kiện làm việc của giai cấp công nhân
tại Anh » , « Bản tuyên ngôn của Chủ nghĩa Cộng sản » và « Tư bản luận
», Marx và Engels chỉ trích sự lạm dụng sức lao động trong hệ thống Tư
bản và đưa ra một giả thuyết không tưởng.
Dưới chế độ Cộng sản, không có một tư liệu sản xuất nào (nhà mày,
đất, etc) được tư hữu. Thay vào đó, chính phủ sẽ quản lý và tất cả mọi
người làm việc chung với nhau. Của cải làm ra sẽ được chia đều dựa trên
nhu cầu hơn là dựa trên sức lực đóng góp vào lao động. Về mặt lý thuyết,
kết quả là một xã hội không giai cấp, tất cả mọi thứ đều là của chung.
Để xây dựng được thiên đường của những người công nhân cộng sản đó,
hệ thống tư bản phải bị phá hủy bằng cách mạng bạo lực. Marx và Engels
đã tin rằng tầng lớp công nhân này (tầng lớp vô sản) sẽ nổi lên trên
toàn thế giới và lật đổ giai cấp bậc trung (giới tư sản). Một khi Chủ
nghĩa Cộng sản được thiết lập, ngay cả chính phủ cũng sẽ không cần
thiết, tất cả làm việc cùng nhau cho một lợi ích chung của tập thể.
Chủ nghĩa Xã hội
Lý thuyết của Chủ nghĩa Xã hội giống với Chủ nghĩa Cộng sản trên vài
mặt, nhưng ít thiên tả và linh hoạt hơn. Ví dụ : mặc dù việc để chính
phủ quản lý tư liệu sản xuất là một phương pháp khả thi nhưng Chủ nghĩa
Xã hội cho phép những hợp tác xã của công nhân cùng quản lý nhà máy hay
đồng ruộng.
Không phá tan Chủ nghĩa Tư bản và lật đổ giới tư sản, các cuộc cải
cách từng bước một được cho phép qua luật pháp và sự tiến bộ chính trị,
như bầu những người có thiên hướng xã hội vào hệ thống chính quyền. Cũng
như vậy, không giống như Chủ thuyết Cộng sản nơi mà của cải làm ra được
chia đều trên lợi nhuận, Chủ nghĩa xã hội chia của cải dựa trên công
sức của mỗi cá nhân đóng góp cho xã hội.
Và như vậy, chủ nghĩa xã hội có thể hoạt động trong cấu trúc chính
trị hiện thời mà không có cần trải qua một cuộc lật đổ. Hơn thế nữa, nó
còn cho phép tổ chức kinh doanh tự do hơn cho các nhóm lao động.
Chủ nghĩa Xã hội và Chủ nghĩa Cộng xản trong thực tế
Cả hai chủ thuyết đều được tạo dựng lên để cải thiện đời sống của
những người bình thường và sự chia sẻ của cải công bằng hơn. Trên lý
thuyết, cả hai đều có khả năng tạo dựng điều đó cho những người công
nhân. Tuy nhiên, trên thực tế, chúng lại có những kết quả khác biệt.
Bởi vì Chủ nghĩa Cộng sản không đem lại sự năng động, động lực để làm
việc. Sau cùng, các nhà quản lý trung ương sẽ lấy lại mọi sản phẩm và
chia đều chúng một cách tùy tiện, bất kể bạn bỏ ra bao nhiêu công sức
vào công việc. Điều đó dẫn đến sự nghèo nàn và sự bần cùng hóa. Tầng lớp
công nhân nhanh chóng nhận ra rằng họ không được hưởng lợi từ việc làm
việc chăm chỉ hơn, và họ từ bỏ. Trái ngược lại, chủ nghĩa xã hội tưởng
thưởng sự chăm chỉ. Cuối cùng, phần lợi nhuận giữa những người lao động
được phân phát dựa trên công sức, sự đóng góp của người đó cho xã hội.
Những nước đã thực hiện chủ nghĩa cộng sản trong thế kỷ 20 gồm có
Liên Xô, Trung Quốc, Việt Nam, Campuchia, Cuba và Bắc Hàn. Trong mọi
trường hợp, độc tài cộng sản lên cầm quyền để sắp xếp lại trât tự của hệ
thống chính trị và kinh tế. Ngày hôm nay, Nga và Campuchia không còn là
cộng sản nữa, Trung quốc và Việt Nam thực hiện nền kinh tế tư bản nhưng
vẫn giữ trật tự chính trị cộng sản, còn Cuba và Bắc Hàn vẫn tiếp tục
thực hiện chủ nghĩa đó.
Những nước kết hợp đường lối chủ nghĩa xã hội với chủ nghĩa tư bản và
hệ thống dân chủ bao gồm Thụy Điển, Na Uy, Pháp, Canada, Ấn Độ và Vương
quốc Anh. Các nước này đều đạt được sự hài hòa giữa mục tiêu lợi nhuận
của chủ nghĩa tư bản và lợi ích của chủ nghĩa xã hội, mà không triệt
tiêu động lực lao động và gây bất ổn cho người dân. Người lao động có
thêm nhiều lợi ích như kỳ nghỉ lễ, bảo hiểm xã hội, trợ cấp nuôi dạy
trẻ, mà không cần sự quản lý tập trung công nghiệp.
Nói tóm lại, sự khác biệt giữa Chủ nghĩa Cộng sản và Chủ nghĩa Xã hội
có thể tổng kết như thế này: Bạn muốn sống ở Thụy Điển hay ở Bắc Hàn?
Lichteinstyle chuyển ngữ, CTV Phía Trước
Kallie Szczepanski, Asian History
