Phạm Nguyên Trường dịch
Trong thời gian ở thăm Latvia, ông Lee Edwards, chủ tịch Quỹ tưởng
niệm các nạn chân của chủ nghĩa cộng sản, đã dành cho tờ Latvijas Avizeb
buổi phỏng vấn dưới đây. Xin nói thêm rằng tổ chức The Victims of
Communism Memorial Foundation (Quỹ tưởng niệm các nạn chân của chủ nghĩa
cộng sản), do ông lãnh đạo, đang quyên góp tiền để dựng ở Washington
đài tưởng niệm các nạn nhân của ý thức hệ cộng sản.
- Các ông có ý định xây dựng một đài tưởng niệm các nạn nhân của
chủ nghĩa cộng sản ở Washington. Tại sao hiện nay đây là công việc quan
trọng?
- Chúng ta có thể nói đến 100 triệu nạn nhân của chủ nghĩa cộng sản
trên thế giới. Đây là số liệu từ tác phẩm của sáu nhà trí thức Pháp, có
tên là Chúa trời đã thua, do nhà xuất bản của Đại học Harvard ấn
hành. Bức tường Berlin sụp đổ cách đây 20 năm, nhiều người nghĩ rằng
chủ nghĩa cộng sản đã bị đánh bại, và chúng ta có thể chắc chắn rằng nó
sẽ không bao giờ quay trở lại nữa. Nhưng, không được quên các nạn nhân
của chủ nghĩa cộng sản. Năm 2007, chúng tôi đã khánh thành bức tượng
tưởng niệm các nạn nhân của chủ nghĩa cộng sản tại Washington.
Đây là
hình ảnh của Nữ thần dân chủ - một bức tượng như thế đã từng đứng ở
quảng trường Thiên An Môn ở Bắc Kinh (Trung Quốc). Chúng tôi đã tạo ra
một bảo tàng ảo về các nạn nhân của chủ nghĩa cộng sản, và vừa mới đây
đã viết xong cuốn sách giáo khoa cho các trường trung học. Quỹ tưởng
niệm các nạn chân của chủ nghĩa cộng sản đang hoạt động trong lĩnh vực
nghiên cứu di sản, nghiên cứu quá khứ, hiện tại và giáo dục. Trên thế
giới vẫn còn năm nước cộng sản, và sự áp bức của các chế độ này cũng vẫn
khốc liệt như trước đây. Về bức tượng, phải nói rằng hàng năm các nhà
ngoại giao của nhiều nước vẫn đến thăm, cả những người đã từng là nạn
nhân của chủ nghĩa cộng sản như người Trung Quốc, Việt Nam, Triều Tiên
và Cuba nữa. Luật về tổ chức của chúng tôi được thông qua dưới trào của
tổng thống Dân chủ, Bill Clinton; còn tượng đài khánh thành khi tổng
thống là người thuộc đảng Cộng hòa, George Walker Bush, nắm quyền. Một
cách nữa để chúng ta tưởng nhớ đến tác hại của chủ nghĩa cộng sản là huy
chương Truman – Reagan, tặng cho những người có thành tích trong sự
nghiệp chống cộng. Tên của huy chương có ý nghĩa biểu tượng vì chiến
tranh lạnh bắt đầu dưới trào đảng viên Dân chủ Harry Truman, còn Ronald
Reagan, đảng viên Cộng hòa, đã làm được rất nhiều trong cuộc chiến chống
lại chủ nghĩa cộng sản. Giải được trao lần đầu tiên năm 1999, và một
trong những người nhận đầu tiên là nhà lãnh đạo phong trào Sąjūdis, đòi
độc lập cho Litva, là ông Vytautas Landsbergis.
- Điều gì làm cho các nước vùng Baltic trở thành đặc biệt, nhất là trong bối cảnh của quá khứ cộng sản?
- Hoa Kỳ đã có mối liên hệ đặc biệt với các nước vùng Baltic, khi
Liên Xô chiếm những nước này, chúng tôi không công nhận việc chiếm đóng
và sáp nhập đó. Chính phủ Mỹ đã đưa ra tuyên bố, gọi là tuyên bố Sumner
Welles. Trong bảo tàng, chúng tôi phải nói với mọi người những câu
chuyện dễ hiểu, và đối với các nước vùng Baltic thì đấy là phong trào
Cách mạng hát và Con đường Baltic. Tôi đã đến thăm Bảo tàng Chiếm đóng ở
Riga - Ông Nollendorfs đã làm được một công việc tuyệt vời và chúng tôi
cũng sẽ làm như vậy, chúng tôi được bảo tàng của các bạn khích lệ rất
nhiều. Sẽ có những cuộc triển lãm dành cho từng nước, thí dụ như Nga,
Trung Quốc, sẽ một cuộc triển lãm đặc biệt dành cho các nước vùng
Baltic. Ngoài ra còn có một phòng dành tưởng niệm những anh hùng chống
cộng nữa. Chúng tôi có thể dựng trong bảo tàng một trại tù (Gulag) với
những chiếc giường gỗ, và khi có người vào thì nhiệt độ sẽ tự động giảm
xuống. Chúng tôi muốn trưng bày cả những toa tầu dùng để trục xuất người
tới Siberia. Chúng tôi cũng muốn đặt một tháp canh như trên Bức tường
Berlin nữa.
- Xây bảo tàng như vậy thì cần bao nhiêu tiền và kiếm ở đâu?
- Theo luật pháp Hoa Kỳ, chúng ta không thể yêu cầu nhà nước tài
trợ cho đài tưởng niệm đó. Đài tưởng niệm các nạn nhân của vụ diệt chủng
người Do Thái (Holocaust) ở Washington cũng được xây dựng bằng nguồn
vốn tư nhân. Vì vậy, chúng tôi hy vọng sẽ được các tổ chức xã hội hỗ
trợ. Có thể chúng tôi sẽ yêu cầu chính phủ Mỹ hỗ trợ địa điểm đặt đài
tưởng niệm, cũng như thu hút tài trợ từ nước ngoài. Hungary đã trích ra
một triệu, chúng tôi sẽ sử dụng để tạo ra một nhóm công tác và cho chiến
dịch quyên góp. Cần tổng cộng 100 triệu USD, một nửa làm bảo tàng, một
nửa cho tổ chức làm công việc giáo dục. Mục tiêu của chúng tôi là bắt
đầu xây dựng vào năm 2017, kỷ niệm 100 năm cuộc Cách mạng Bolshevik ở
Nga.
- Khổ đau có thể được đo không chỉ bằng số nạn nhân, mà còn có thể đo bằng kinh tế và xã hội...
- Chủ nghĩa cộng sản là ngụy khoa học, được ngụy trang như một hệ
thống kinh tế và được thực hiện bằng lực lượng võ trang. Nó được xây
dựng trên nền cát ướt. Chủ nghĩa cộng sản đã gây ra những hậu quả về
chính trị, kinh tế và chiến lược. Không có cộng sản thì chúng tôi đã
không có các cuộc chiến tranh Việt Nam và Triều Tiên rồi. Nếu năm 1939
không có Hiệp ước Molotov- Ribbentrop thì đã không có Chiến tranh thế
giới II. Chúng ta đang chứng kiến hậu quả kinh tế trong các nước vùng
Baltic và Trung Âu - họ đã bị chủ nghĩa cộng sản hành hạ suốt mấy thập
kỉ. Trong khi đó, Tây Âu kinh tế phát triển tốt hơn. Tất cả những người
sống trong thế kỷ XX đều khổ vì chủ nghĩa cộng sản, và chúng ta phải dạy
cho mọi người như thế.
- Tại Latvia, các nhà khoa học đã tính được những thiệt hại do
Liên Xô gây ra trong thời kì chiếm đóng. Có nên yêu cầu Nga bồi thường
không?
- Tôi không bình luận về công việc nội bộ của Latvia, đây là vấn đề của nền chính trị địa phương.
- Có thể coi chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa cộng sản là như nhau không?
- Holocaust là độc ác nhất. Chủ nghĩa cộng sản - cũng ác, nhưng chủ
nghĩa phát xít là sự độc ác đặc biệt, không thể nào diễn tả nổi. Tôi
xin lưu ý rằng Nghị viện châu Âu đã chuẩn bị một nghị quyết bày tỏ quan
điểm chính trị cả về chủ nghĩa phát xít lẫn chủ nghĩa cộng sản.
- Ở Latvia, giáo viên các trường dành cho học sinh nói tiếng Nga
đưa trẻ em đến cái gọi là Tượng đài Chiến thắng và kể cho chúng nghe
phiên bản của mình về lịch sử. Giải quyết vấn đề này như thế nào?
- Trong chế độ dân chủ, không thể cấm người khác nói; nhưng cùng
với quyền nói, còn có trách nhiệm nói sự thật nữa. Bộ Giáo dục, Bộ Quốc
phòng và các giáo viên phải làm chuyện này. Nói rằng Latvia tự nguyện
tham gia Liên Xô là không đúng. Những thứ tôi nhìn thấy trong bảo tàng
chiếm đóng là đúng.
- Người Mỹ đương đại theo ông là như thế nào, họ có hiểu về chủ nghĩa cộng sản và di sản của hệ tư tưởng của nó không?
- Không phải tất cả người Mỹ đều biết chuyện đó. Khi chúng tôi viết
sách cho nhà trường, bao gồm chủ nghĩa cộng sản của Marx, Mao và cho
đến ngày nay, chúng tôi gửi cho giáo viên khắp cả nước. Họ cảm thấy thú
vị. Cần dạy không chỉ học sinh về những vấn đề của chủ nghĩa cộng sản,
mà còn phải dạy cả giáo viên nữa.
- Ông cho rằng ai là những người anh hùng trong cuộc chiến chống lại chủ nghĩa cộng sản?
- Đó là Vaclav Havel, Lech Walesa, Andrei Sakharov, Đức Giáo hoàng
Gioan Phaolô II – đấy là bốn chiến sĩ tuyệt vời, nhưng còn nhiều người
khác nữa.
- Việc bổ nhiệm Karol Wojtyla làm Giáo Hoàng có phải là bước đi
mang tính chiến thuật của Vatican trong cuộc chiến chống chủ nghĩa cộng
sản hay không?
- Ngài là một linh mục và hồng y sống dưới chế độ cộng sản, và đã
trải nghiệm tất cả ngay trên cơ thể của mình. Chuyến đi đầu tiên của
Ngài tới Ba Lan sau khi trở thành Giáo Hoàng là có tính biểu tượng,
trong thời gian đó Ngài nhấn mạnh: “Đừng sợ.” Câu nói đó đã khuyến khích
mọi người, phong trào “Đoàn kết” được thành lập. Ba Lan trở thành tấm
gương. Âm mưu ám sát Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II cho thấy ảnh hưởng
chính trị của Ngài lớn đến mức nào.
- Thách thức đối với chủ nghĩa cộng sản hiện nay là gì?
- Cho đến nay, còn năm nước cộng sản. Với bốn nước là Lào, Việt
Nam, Trung Quốc và Cuba, chúng ta có thể làm việc: nói về vi phạm nhân
quyền và áp dụng những biện pháp trừng phạt kinh tế. Có thể trao giải
thưởng cho các nhà hoạt động. Bắc Triều Tiên là chuyện khác, đấy là nhà
nước toàn trị tách biệt hẳn với thế giới. Thách thức lớn nhất hiện nay
là giáo dục. Nhờ công nghệ hiện đại, nói sự thật dễ dàng hơn trước rất
nhiều. Trang web của chúng tôi có hàng ngàn người đọc, trong đó có người
Trung Quốc, người Việt Nam và người Cuba. Ngay cả Trung Quốc, với 80
triệu đảng viên, cũng không thể có ảnh hưởng tới toàn bộ dân số là 1,3
tỷ người. Tự do sẽ vượt qua tất cả.
Cuộc trò chuyện do nhà báo Ģirts Vikmanis thực hiện
Dịch qua bản tiếng Nga tại địa chỉ: http://inosmi.ru/sngbaltia/20131030/214334805.html
