Hoàng Nhất Phương
Mở đầu tác phẩm "Đêm Giữa Ban Ngày," nhà văn Vũ Thư Hiên viết:
"Tôi tặng cuốn sách này cho: Những người con của nước Việt đã cống hiến đời mình cho một nước Việt Nam độc lập, tự do và dân chủ. Hương hồncha tôi, và những người cộng sản đã chết bởi tay các đồng chí của họ. Mẹ tôi,người dạy tôi sống không cúi đầu. Vợ tôi, người cùng tôi chia sẻ vô vàn khốn khó, trong những năm tháng đen tối của đời tôi. Các bạn tù của tôi, cộng sản cũng như không cộng sản. Các thế hệ sau tôi, hy vọng họ sẽ không bao giờ phải sống như tôi đã sống, dưới bất cứ gông cùm chuyên chế nào."
Tác giả đề tặng gia đình, đề tặng những người con của nước Việt lời
trái tim ông muốn nói về cuộc hành trình đau đớn của riêng ông - một
người thật tin vào lý tưởng cộng sản, để rồi bị chính lý tưởng của mình
bách hại truy sát. Khi tận mắt chứng kiến sự dối trá điên đảo trong hàng
ngũ của những người đồng chí, niềm tin thủy chung son sắt của ông bỗng
lụn tàn. Vũ Thư Hiên hoài nghi chủ nghĩa đại đồng, hoài nghi những "giáo điều" mà chế độ đặt ra để bịt mắt người dân, buộc họ phải "sống, chiến đấu, học tập" theo gương của một kẻ mà ông đã cay đắng thốt lên: "Bây
giờ tôi mới hiểu: Thì ra con người đối với Hồ Chí Minh không là gì
cả…Con người là vốn quý nhất, tôi từng nghe ông nói với mọi người trong
lần gặp anh hùng La Văn Cầu ở Thác Dẫng, mùa thu năm 1950. Staline cũng
nói thế. Mao Trạch Đông cũng nói thế. Mà đúng: Con người chỉ là vốn
thôi, để kinh doanh cái gì đó. Khi là vốn nó thôi là người. Trong hành
xử ông là một diễn viên kỳ tài, như sau này tôi được biết. Cha tôi có kể
chuyện khi đi thăm bức tường công xã Paris ở nghĩa trang Père La Chaise
(1946), có các quan chức Pháp tháp tùng, ông Hồ sụt sùi khóc, lấy khăn
tay thấm nước mắt. Trở về khách sạn, cha tôi hỏi làm sao ông khóc được,
ông trả lời: 'Mình làm chính trị, khi cần khóc phải khóc được, khi cần
cười phải cười được, mới làm chính trị được chứ.' Cha tôi có ghi lại
việc này trong hồi ký 'Tháng Tám Cờ Bay '." [trang 459]
Nhà văn Vũ Thư Hiên sinh ngày 18 tháng 10 năm 1933, là con trai của
ông Vũ Đình Huỳnh, một bí thư thân cận của ông Hồ Chí Minh. Thời thơ ấu
ông từng gần gũi, từng yêu mến và ngưỡng mộ Hồ chủ tịch, từng hân hoan
nhìn màu cờ đỏ búa liềm của đảng cộng sản tung bay ở miền Bắc. Xuyên
suốt 768 trang hồi ký, người đọc rất khó tìm thấy một nhận xét riêng nào
của tác giả về ông Hồ, trong khi ông gần như ghi chép lại toàn bộ những
lời nhận xét của người khác - cả nhận xét của cha mẹ ông - về "bác kính yêu." Khi cha ông bị bắt, ông Hồ làm ngơ không can thiệp, mẹ ông đã bảo: "Lòng người khôn lường, con ạ! Mới biết không thiếu gì kẻ quên đạo làm người khi ngồi vào ghế vương giả."
[trang 28] Phải chăng vì nguồn tình cảm đơn thuần trong sáng của tháng
năm thơ bé còn đọng nguyên nếp trong tâm hồn, nên nhà văn Vũ Thư Hiên
buồn không thiết nói, chỉ tự cảm thán: Có những điều dẫu nói ngàn câu
cũng không đủ, nhưng chỉ cần thinh lặng nhìn những bằng chứng hiển nhiên
cũng đủ lắm rồi! Ông âm thầm dùng văn tài ghi lại lời của song thân và
lời của biết bao nạn nhân khác, để vạch mặt chỉ tên Hồ Chí Minh - kẻ
quên đạo làm người - và tập thể lãnh đạo độc tài của ông ta.
Không riêng gì nhà văn Vũ Thư Hiên, bất cứ ai vì cả tin chế độ cộng
sản, phải trở thành nạn nhân sống không bằng chết bởi gông cùm chuyên
chế của nhà nước đảng trị, chắc chắn sẽ vô cùng đau đớn. Từng bị tù tội,
từng chứng kiến cảnh bắt giữ, giết hại dân lành trong chính sách cải
cách ruộng đất năm 1953. Những điều tác giả viết ra khiến người đọc vừa
hoảng sợ, vừa cảm thương số phận bi thảm của dân oan bị đấu tố: "Tôi
kinh hoàng nhìn cảnh tượng không hiểu nổi: nườn nượp lướt qua mắt tôi
từng bầy đàn người bị kích thích bởi mùi máu, hăm hở đi dưới lá cờ đỏ
sao vàng không phải để chiến đấu với quân xâm lược, mà với chính đồng
bào mình…Người ta lấy gai cắm vào đầu ngón tay một cô gái, có trời biết
cô ta bị tội gì, có thể cô ta chỉ có tội là con địa chủ, cứ mỗi câu hỏi
lại cắm cái gai sâu thêm một chút, làm cho cô ta rú lên vì đau, quằn
quại trong dây trói. Một cụ già tóc bạc phơ bị tròng dây vào cổ, bị lôi
xềnh xệch trên đường như một con chó. Lũ trẻ làng rùng rùng chạy theo
sau. Chúng vỗ tay, chúng reo hò, chúng cười ngặt nghẽo. Tôi nhìn chúng
rùng mình - những đứa trẻ này chắc chắn sẽ lớn lên với trái tim không
phải của giống người. Rồi đây với tâm hồn chai sạn, làm sao chúng có thể
sống chung với những anh em khác màu da và tiếng nói, trong một thế
giới đại đồng mà chủ nghĩa Cộng Sản hứa hẹn?" [trang 32-33]
Ngoài hai phần "Tự Bạch" và "Thay Lời Nói Cuối," toàn bộ quyển "hồi ký chính trị của một người không làm chính trị"
từ Chương 1 đến Chương 41 viết về những điều xảy ra giữa tác giả và
người cai ngục trong nhà tù cộng sản; các cuộc tra hỏi bức cung liên
quan đến những ai bị khép vào tội chống đảng; thủ đoạn tàn nhẫn mà những
người đồng chí dùng để đối phó với nhau; những chính khách bù nhìn và
những nhân vật thật sự khuynh đảo chế độ đảng trị tại miền Bắc. Có thể
nói "Đêm Giữa Ban Ngày" là bản tấu chương không chỉ ghi lại từng bước vong thân của nhà văn Vũ Thư Hiên, mà còn là biên niên sử viết về một xã hội “không thấy phố, không thấy nhà, chỉ thấy mưa sa trên màu cờ đỏ,"
như lời của nhà thơ Trần Dần. Xã hội ấy đến bây giờ vẫn bầy đàn, vẫn
thẳng tay đàn áp những người bất đồng chính kiến, vẫn khiến người dân
Việt phải ca thán: "Quay mặt vào đâu cũng phải ghìm cơn mửa. Cả một thời đểu cáng đã lên ngôi," như từng câu chữ trung thực khẳng khái của Bùi Minh Quốc.
Hoàng Nhất Phương
4:14am Chủ Nhật ngày 3 tháng 11 năm 2013
