Từ mấy tuần nay nghe những tin tức về việc nhà thờ Tam Toà ở Quảng Bình, tôi cứ cho là nhà nước sẽ tìm cách hoà giải một cách đẹp lòng dân nên cứ chờ... dài cổ ra nghe ngóng. Bởi vì dù sao hai chữ Tam Toà cũng là một kỷ niệm cho riêng tôi, hi hi, đúng ra tôi chưa bao giờ ở vùng đất lịch sử ấy, chỉ là đọc các bài viết của Người Buôn Gió , có lẽ ông tường trình bài blog về Tam Toà mà bị bắt vì làm lộ "an ninh quốc gia" chăng, và đọc bài của ông Nguyễn Gia Kiểng thêm về những chi tiết lịch sử Tam Toà nên tôi nghĩ về Tam Toà hơn. Tam Toà mà họ nói đến chỉ có hơn 1000 dân, nhưng theo tôi những người dân Tam Toà xưa họ tản mạn sinh sôi khắp nơi, đi đâu cũng mang trong lòng họ, nơi chốn mới một cái tên Tam Toà, như Tam Toà ở Đà Nẵng mấy chục năm xưa mà tôi có những chiều đi ngang, có những buổi đứng ngẩn ngơ từ một cửa sổ ở Tam Toà nhìn ra bãi biển Thanh Bình, và để sau này có lúc đi xe đò về Quảng Biên để thăm người Tam Toà, những người bỏ quê hương thứ hai lưu lạc mãi tận Sàigòn hay Bảy Hiền. Đấy người Tam Toà ở khắp mọi nơi, họ như là những chứng nhân của Chúa, cho nên những gì xẩy ra ở cộng đồng nho nhỏ ở Tam Toà cũng gây nên nhức nhối trong lòng những người Tam Toà lưu lạc khắp nơi trên đất nước Việt Nam hay trên thế giới hiện nay phải chăng?
"Khí thế hừng hực của những người dân Đồng Hới khiến tôi giật mình hoảng sợ, tôi như có cảm giác sắp đứng trước một cuộc nội chiến tương tàn, sống mái, một mất một còn. Tôi bàng hoàng như đang ở trong cơn ác mộng nào đó. Khi mà độ nóng của cuộc chiến đang dâng lên sùng sục ở đôi bên. Người dân Đồng Hới với niềm căm thù tích tụ từ cuộc chiến năm xưa để lại đang ngút ngàn dâng cao khi được ai đó khơi lại, hẳn không biết cách xa họ 200km, hàng trăm nghìn giáo dân địa phận Vinh cũng đang vô cùng phẫn uất khi đồng đạo, tín hữu của họ đã bị đánh đập thê thảm. Không dưới hàng trăm thanh niên giáo phận Vinh lăn xả vào toà giám mục xin một phen quyết tử nhưng không được các vị chức sắc ở đây chấp nhận....
Cánh rừng khô kiệt chờ lửa ở Tam Toà, lắm kẻ mong muốn được thấy ngọn lửa bùng cháy lên. Những kẻ mà báo chí trong nước đã vạch mặt như những tên chống Cộng mù quáng, hay những thế lực mà báo chí trong nước không dám, không đủ can đảm để nói như Trung Quốc, Căm pu Chia, Mỹ….thậm chí là cả một số quan chức trong chính phủ thông qua đó muốn nhân cơ hội hỗn loạn để tiến thân… vô vàn và vô vàn những con sói chờ đợi miếng mồi thơm chín phức khi ngọn lửa Tam Toà bùng cháy."
Chả lẽ vùng đất Tam Toà lại xẩy ra một cuộc nội chiến chỉ vì tôn giáo? Hy vọng là không như thế.
Và như ông Nguyễn Gia Kiểng viết
Tam Toà là một phần lịch sử đau thương và một đất thiêng đối với người công giáo. Lòng tha thiết với đất cũ và nhà thờ cũ vẫn còn nguyên vẹn nên sau khi đất nước thống nhất giáo dân dần dần trở lại và giáo sứ Tam Toà ngày nay đã có gần một ngàn người.
Những điều ông Kiểng viết khiến tôi nhớ tới cuốn Le Colonial (Nguyễn Kiên), một cuốn tiểu thuyết dựa trên lịch sử cấm đạo của VN ở những thế kỷ trước. Sự ngu muội đã làm cho lòng người trở nên hung bạo đối với cả đồng loại của mình phải chăng?
