Nancy Nguyễn
Phần 1: HÀNH TRÌNH CHO NHỮNG NGÀY SAU
Đừng bao giờ ảo tưởng rằng bạn "có mánh" để an
ninh không lần ra được. Điều đó chỉ khiến bạn thiếu sự chuẩn bị cần
thiết khi sự việc sảy ra. Khả năng bạn "thoát" an ninh VN tương đương
khả năng bạn trúng số, tốt nhất, không nên quá hy
vọng vào điều đó. Chỉ có hai lý do cho việc bạn vẫn còn đang tự do: một
là bạn chưa làm gì, hoặc quen biết đủ ai, để đáng bắt, hai là, an ninh
muốn dùng bạn làm mồi câu.
Trước khi nhập cảnh vào Việt Nam, tôi đã biết
mình không thuộc thành phần thứ nhất. Mỗi một ngày tôi được tự do, sẽ là
một ngày tôi có thể vô tình đẩy bạn bè tôi đến hiểm nguy. Tôi biết mình
không có nhiều thời gian, và cũng không muốn
có nhiều thời gian, tôi không thể tự biến mình thành một thứ mồi câu.
Chỉ khi xác định rằng việc bị bắt là lẽ đương
nhiên không thể tránh khỏi, bạn mới có thể đối diện với nó một cách điềm
tĩnh và khôn ngoan nhất. Tiếng Anh có câu "what you can't avoid, make
the best of it" Những gì không thể tránh khỏi,
hãy lợi dụng nó.
Tôi không thể tránh được chuyện mình bị bắt,
nhưng hy vọng có thể khéo léo lựa chọn một thời điểm bị bắt. Tôi cho
phép mình 24 giờ đồng hồ để hoàn tất một số dự định, và hy vọng có thể
bị bắt trong vòng 48 giờ đồng hồ. Và chỉ riêng việc
bạn chủ động tiết lộ một cách có chọn lọc nơi ở của bạn, thì việc bắt
khẩn cấp cũng giúp bạn xác định ai là an ninh trong vỏ bọc dân chủ. Càng
tự do lâu càng khó xác định "ăn ten". Bài toán đặt ra là: Làm sao để bị
bắt trong vòng 48 giờ đồng hồ?
Phần 2: TẠM GIỮ HÀNH CHÍNH
Không ai có thể đoán được mình sẽ bị giam giữ
bao nhiêu lâu, ngay cả bên an ninh cũng vậy. Tuy nhiên, nếu bằng cách
nào đó khiến họ chú ý đến một sự việc nào đó, thì ít ra, bạn cũng có thể
có một hy vọng mong manh rằng đó sẽ là hướng
điều tra rồi từ đó tuỳ cơ ứng biến. Điều duy nhất tôi nghĩ được là vấn
đề biểu tình. Và thật may, mọi sự diễn ra như mong đợi.
Khoảng 11h khuya, sau khi gởi đi những dặn dò
cuối cùng, an ninh đã đập cửa phòng, tôi thoát ra khỏi Facebook, email,
và những tài khoản khác rồi ra mở cửa. Tiếp tôi trong vai trò ... Kiểm
tra tạm trú, tạm vắng là 3 an ninh mặc sắc phục
và khoang 6, 7 an ninh mặc thường phục. Họ ép tôi lên xe, mang theo
toàn bộ hành lý (chỉ có duy nhất 1 chiếc ba lô và ít trái cây bạn mua
cho) họ "câu lưu hành chánh" tôi về đồn công an phường 10 quận 3. Lý do
tạm giữ là do tôi không tự mình thuê khách sạn
(phòng tôi ở do 1 người bạn đặt sẵn cho tôi). Và cũng xin nói luôn,
trong suốt thời gian tôi ở VN, dù được tặng đến 2 sim và 1 điện thoại,
tôi hoàn toàn không sử dụng đến.
Họ thẩm vấn tôi từ khoảng 11h tối đến 5, 6h
chiều ngày hôm sau, và chắc là tôi không cần phải nói, ai trong chúng ta
cũng biết nội dung cuộc thẩm vấn chẳng mấy liên quan đến lý do tôi bị
"câu lưu". Từ công an phường đến an ninh bộ, nội
dung thẩm vấn xoay quan nỗi ám ảnh của chế độ hiện nay: Mạng xã hội
Facebook.
Tôi cự tuyệt trả lời, ngay cả đến những câu hỏi
liên quan đến nhân thân lai lịch. Họ sau đó giam lỏng tôi tại khách sạn
Kim Lợi, hẻm 606 đường 3/2 thì phải. Có công an phường, và an ninh bộ
canh giữ ngày đêm. Tôi yêu cầu được liên lạc
với gia đình vì chưa phải là bị can bị cáo, chưa có lệnh bắt giữ, tôi
vẫn còn là một công dân với đầy đủ quyền và nghĩa vụ. Tất nhiên, yêu cầu
này không được đáp ứng.
5h chiều ngày 21, an ninh bộ yêu cầu tôi thu dọn
hành lý, tất nhiên tôi cự tuyệt, yêu cầu được liên lạc với người thân.
Đây là lần đầu tiên từ lúc lên 5 tuổi đến giờ, tôi lại được ...ẵm bồng,
từ khách sạn ra xe, khoảnh khắc và hoàn cảnh
...đáng nhớ trong cuộc đời.
Họ đưa tôi trở về đồn công an phường 10 quận 3, và ở đây, Dương Hồng Minh đã tuyên đọc lệnh bắt khẩn cấp theo điều 266 BLHS.
Phần 3: TỪ NHỮNG CHẤN SONG
Có những điều thật giản dị bình thường khi ta
được ở trong môi trường và hoàn cảnh tự nhiên, nhưng khi bị đẩy vào 1
căn phòng với cửa sổ bít 2 lớp sắt, một lớp song, một lớp lưới, và cánh
cửa buồng giam cũng là một khối sắt nặng nề với
1 lỗ nhìn cỡ 1 phong thư (cũng thường xuyên khoá) tôi có cơ hội hiểu
hơn những người đã nhập trại trước tôi, và sẽ nhập trại sau tôi. Nếu ở
bên ngoài, một bản án được tính bằng năm, bằng tháng, bằng ngày, thì ở
trong trại, nó được tính bằng những ... tiếng
rao. Không có lịch, không đồng hồ, tôi đếm thời gian theo nhịp thở của
cuộc sống trôi qua ngoài khung cửa. Có những thứ trước đây khó có thể
khiến bạn lưu tâm, bỗng đột ngột hoá thân thành nỗi khát thèm. Tôi từng
nhiều lần thấy bạn tù của tôi đứng trông ra
cửa sổ, nước mắt đầy vơi theo mỗi một "Bánh mì đây, bánh mì nóng giòn
đây".
Từ đồn công an phường 10 quận 3, tôi được chở
thẳng đến trại tạm giam B34 và được đưa vào phòng lấy cung số 2, ngồi
vào chiếc ghế mà nhiều người trước tôi đã ngồi, và nhiều người sau tôi
sẽ ngồi. Họ tiến hành lấy cung ngay lập tức, đôi
khi dừng lại để tiến hành các thủ tục nhập trại. Toàn bộ đồ đạc của tôi
đều được niêm phong, tất nhiên, kể cả iPad và điện thoại. Họ hứa hẹn sẽ
trả lại tất cả khi tôi rời khỏi đây, hoặc là để đến trại giam, hoặc là
được phóng thích (tất nhiên họ luôn nói là
hoàn toàn tuỳ thuộc vào thái độ hợp tác của tôi).
Khi hoàn tất buổi hỏi cung đầu tiên, trời cũng
đã khuya lắc lơ, 2 cán bộ quản trại đưa tôi lên phòng giam ở tầng 2, chị
giam chung với tôi, án kinh tế, chị nói, đang say ngủ, vẫn vui vẻ giúp
tôi trong đêm đầu bỡ ngỡ. Người ta bảo ĐỪNG
BAO GIỜ TIN người giam cùng phòng, nhưng với tôi, chuyện đó không mấy
cần thiết, vì những ngày sau đó tôi hầu như không có thời gian gặp chị,
vì phải đi lấy cung đều đặn 8h sáng đến 11h trưa, ăn uống, nghỉ ngơi,
rồi 1h 30 chiều đến 5h chiều, lại ăn uống nghỉ
ngơi, rồi 7h tối đến 9h khuya. Hầu như đều đặn mỗi ngày. Cán bộ quản
trại cũng vì thế mà trở thành chiếc đồng hồ di động của tôi, và thời
gian trong một ngày được tính bằng đơn vị "Thay quần áo! Đi làm việc!"
(Còn tiếp).
----------------------
Van Hai Nguyen Ở trại giam B34 tù nhân nghe được
tiếng rao hàng từ sáng sớm đến đêm khuya. Em bị giam ở tầng hai (Lầu 1)
Phòng số 2 là ở cuối dãy gần đường Nguyễn Văn Cừ. Đây là dãy phòng giam
lớn, giam hai người một buồng. Trước cửa
dãy phòng giam nhìn sang một con hẻm chỉ có một dãy nhà sát với tường
rào trại giam, có rất nhiều sinh viên thuê trọ. Những người bán hàng
thường đi vào trong hẻm đó rao hàng, họ đi vào rồi lại quay ra vì đó là
hẻm cụt. Anh cũng từng ở phòng 16 và 15 tầng
hai (Lầu 1) sau khi anh tuyệt thực. Trước đó anh ở Phòng số 1 tầng 3
(Lầu 2). Dãy này chỉ giam một người một buồng vì nhỏ xíu. Cô Gái Đồ Long
(Lê Nguyễn Hương Trà) bị giam ở buồng số 5, sau đó chuyển qua buồng số 8
nên anh em trong cùng dãy đặt biệt danh là
"Bà Năm" sau đổi thành "Bà Tám". Còn anh là "Anh Cả" hay " Ông Một".
Tôi đã nghe thấy những lời rao
Vọng vào sau song sắt
Tiếng rao có đủ ba miền Trung Nam Bắc
Nhọc nhằn khuya sớm mưu sinh…
Khi anh mới vào có con nhỏ bán rau rao : “ Năm
ngàn ký cà chua ! Năm ngàn ! “ cho đến khi nó rao : “ Mười ngàn ký cà
chua ! Mười ngàn !” Mới chuyển về trại giam số 4 Phan Đăng Lưu.
Con nhỏ đó chắc bây giờ đã lớn. Không biết cà chua bây giờ bao nhiêu một ký ?
Phần 4: PHẬN MÌNH NGẪM NGƯỜI
Năm đêm ngày ở B34, tôi không bị tra tấn về thể
xác, nhưng đe dọa tâm lý thì hầu như mọi cơ hội. Tôi không nhớ mình đã
nghe đi nghe lại bao nhiêu lần "sau 4 ngày tạm giữ, chúng tôi có nhiệm
vụ thông báo cho cơ quan đại diện của em, là
lãnh sự quán Mỹ, NHƯNG HỌ CÓ THÈM GẶP EM KHÔNG LÀ VIỆC CỦA HỌ" hay "CHẢ
CÓ LÃNH SỰ NÀO CÓ THỂ CỨU ĐƯỢC EM ai vi phạm pháp luật Việt Nam đều bị
xử theo pháp luật. Như Nguyễn Quốc Quân của Việt Tân, có cả một cái Đảng
đứng ra vận động chống lưng, mà chúng tôi
nhốt thì vẫn nhốt!" Hay "Em suy nghĩ lại đi, tuổi em còn trẻ, ở đây
mười mấy năm, hai mươi mấy năm, khi ra khỏi tù, em còn lại cái gì?" "Đối
với chúng tôi, những người như em chỉ là nước chảy qua cầu, tôi hôm nay
không làm việc với em, thì tôi cũng làm việc
với người khác, có em hay không có em thì với cái đất nước này, với cái
chế độ này, cũng không là một gợn sóng, nhưng với gia đình em, với
người thân em thì khác, em cứ ngoan cố sẽ thiệt vào thân chứ chả thay
đổi được gì! Em nghĩ em có thể thay đổi cái chế
độ này? Cái đất nước này? Em quá tự tin và ảo tưởng rồi đó!" "Em ngoan
cố làm gì? Tại sao chúng tôi lần ra được em? Là bởi vì người ta phải tự
cứu lấy mình! Ai cũng phải tự cứu lấy mình thôi!" "Nếu em thành khẩn,
chúng tôi sẽ xem xét, biết đâu có thể thả em
ngay ngày mai!" Đều đều, vô vàn những câu nói xoáy sâu vào tâm khảm,
phải là sắt đá mới không một lần nghĩ "chẳng phải là như thế thật sao?"
Tôi không một ngày thôi nghĩ đến những anh chị
đã từng khai ra bạn bè trong những cuộc cung như thế, và chưa bao giờ
thấy thương họ nhiều như lúc này. Họ không như tôi, họ cá nằm trên thớt,
còn có mẹ già con dại, không một manh áo giáp,
chẳng có một chính phủ nào đứng ra bảo vệ cho họ như tôi. Và càng cảm
phục hơn những con người giữa tự do và tù tội, thậm chí giữa cái sống và
cái chết, vẫn khẳng khái quật cường, vẫn hiên ngang bất khuất. Tôi nhớ
anh Thức, người anh lớn của tôi, đã chính
thức chọn con đường quyên sinh cho tổ quốc, tôi nhớ các em tôi, những
đứa em biết rõ hiểm nguy vẫn không chùn bước, vẫn chẳng nao lòng. Cảm
thương và xúc động, đôi khi tôi giả vờ úp mặt vào tường ngủ để che đi
những giọt nước mắt lăn dài xuống gối.
Phần 5: NHỮNG DỊ BIỆT
Người ta hay bảo an ninh Việt Nam "nói láo như
vẹm" riêng tôi nhận thấy, ngoài nghiệp vụ điều tra bắt buộc phải lập lờ,
thật ảo, những chia sẻ cách nhìn, nhận định, của họ về cuộc sống, về
con người, ít nhiều có sự thành thật. Họ đôi
khi bị cho là nói láo, vì đôi bên đã bỏ quá xa nhau về nhiều chuẩn mực.
Các anh bắt tôi về việc không đăng ký tạm trú,
nhưng khi về đồn thì toàn bộ hồ sơ đã chuẩn bị sẵn của tôi lại xoay
quanh "Cẩm Nang Biểu Tình" và những lời kêu gọi xuống đường vì môi
trường. Các anh quy kết cho tôi tội không thành thực,
nhưng xin khách quan mà xem lại, các anh có thành thực không? Các anh
khinh tôi "dám làm sao không dám nhận?" vậy sao các anh dám bắt mà không
dám nói thẳng lý do? Lại phải vòng vo để làm thêm trò cười cho thiên
hạ?
Các anh bắt khẩn cấp tôi theo điều 266 BLHS là
sửa đổi văn kiện nhà nước, sử dụng văn kiện giả để thực hiện hành vi
trái pháp luật. Nhưng khi điều tra, các anh lại xoáy vào cáo buộc tôi là
thành viên Việt Tân có nhiệm vụ trở về nước,
và vô vàn những thứ khác không mấy liên quan đến điều 266.
Khi được hỏi vì sao bắt một đường lại điều tra
một nẻo, các anh trả lời rất tự nhiên: pháp luật cho phép "trong quá
trình điều tra, nếu phát hiện ra tội danh mới thì có thể điều tra bổ
sung thêm tội danh mới".
Nếu tôi là người bình thường, có lẽ đã kết luận
ngay các anh tuy miệng luôn nói "chúng tôi là người chấp hành pháp luật,
và cứ theo luật mà làm" nhưng lại "ta là luật, luật là ta!" Nhưng công
bằng và khách quan mà nói, bất cứ ai đã từng
đọc qua "Hoả Lò" của Nguyễn Chí Thiện kể về sự bắt bớ và tù đày của
những năm 70, đều sẽ phải công nhận rằng, chỉ trong một thời gian ngắn,
các thủ tục bắt người, điều tra, giam giữ đã có những tiến bộ đáng kinh
ngạc, nền tư pháp đã tiến một bước xa. Nên khi
nói "chúng tôi làm theo pháp luật" với chút tự hào, tôi không cho là
các anh nói láo. Nhưng nền tư pháp các anh vẫn còn bị thế giới bỏ lại
quá xa phía sau, và sự khiếm khuyết này khiến các anh nhận định lầm lạc
giữa "phi pháp" và "hợp pháp" và có lối hành
xử theo các anh là bình thường, nhưng theo các chuẩn mực chung là vô
cùng bất thường.
Đơn cử, thế kỷ 21 rồi mà các anh vẫn 1 mực khẳng
định chưa có luật biểu tình thì dù hiến pháp đã công nhận, biểu tình
vẫn là phạm pháp. Khi tôi nói "pháp luật VN là luật từ dưới lên, tức áp
dụng công văn hướng dẫn trước, nếu không có
thì áp dụng nghị định, nếu không có nghị định thì áp đụng các điều
khoản pháp luật, và trong trường hợp biểu tình, chưa có quy định của
pháp luật thì phải căn cứ theo hiến pháp" (dù chính cái trình tự này
cũng vô cùng ngược đời! Cả thế giới theo luật từ trên
xuống dưới, chỉ riêng VN là ... Chẳng giống ai) thì các anh chống chế:
phải căn cứ theo các quy định khác của pháp luật, chúng tôi không bắt ai
tội biểu tình, nhưng là tội tụ tập đông người, tội gây rối, tội cản trở
giao thông. À, ra là bắt theo các quy định
khác, khoan nói đến việc VN đã có nhiều cuộc xuống đường còn tụ tập
đông hơn, cản trở nhiều hơn như việc đón sao Hàn hay các đội banh quốc
tế, thậm chí quốc tang của Võ Nguyên Giáp, hay đám tang của Nguyễn Bá
Thanh, và gần đây nhất là việc hàng ngàn bạn trẻ
đổ ra đường mừng ... Mỹ thông qua luật hôn nhân đồng tính. Khoan nói về
tất cả những điều đó, tôi chỉ hỏi các anh ấy vì sao bắt Huynh Ngoc
Chenh? Chú ấy ngồi 1 mình, không tụ tập đông người, không xả rác, không
cản trở giao thông, sao vẫn bắt? Như vậy ai sẽ
chịu trách nhiệm bắt những người bắt Huỳnh Ngọc Chênh theo điều 167
BLHS là cản trở người khác thực hiện quyền biểu tình? Câu hỏi của tôi
rơi vào im lặng. Có những điều các anh làm nhiều đã thành quán tính, tôi
không trách các anh.
Tôi cũng không muốn nói tiếp vì không muốn những
ngày cung bị biến thành những cuộc tranh luận đúng sai, thua được,
không mấy khi đời cho ta cái duyên hạnh ngộ, nghìn trùng xa cách, hiếm
hoi và khó khăn lắm, mà cũng có thể là lần duy
nhất trong kiếp sống này, ta đối diện nhau, có lẽ nên dùng nó cho những
việc hữu ích hơn.
Phần 6: ĐIỀU TRA XÁC MINH LÀM RÕ
Có lẽ đây là phần được trông đợi nhiều nhất: Họ muốn biết gì ở tôi và những người như tôi?
Đến sáng ngày 22 tháng 5, tức sau 3 ngày bị bắt,
cũng là 3 ngày tôi nhịn ăn để tỏ thái độ bất hợp tác, nhưng cái chính
là để lặng lẽ, âm thầm đi bên cạnh anh Thức, dẫu sau cánh cổng B34 chẳng
ai hay biết, nhưng chỉ cần trời biết, đất
biết, và tôi biết với lòng mình là đủ, anh an ninh tên Vũ cho tôi hay
là họ đã thông báo việc tạm giữ tôi cho sứ quán Hoa Kỳ, tôi yên tâm là
ít nhất từ giờ về sau, gia đình và bằng hữu không phải lo lắng về sự
biến mất của tôi.
Tôi tống đạt nguyện vọng rằng tôi sẽ không ăn
cho đến khi tôi có thể tiếp xúc với cơ quan đại điện của tôi. Tuy nhiên,
khác quan mà nói, tôi đã không tuyệt thực. Thể trạng nhỏ bé và thường
xuyên bị tuột đường huyết khiến tôi phải dùng
kẹo hoặc nhãn. Mỗi bữa tôi dùng khoảng 3 viên kẹo ngọt hoặc 4, 5 trái
nhãn. Và từ tối 23 trở đi, mỗi bữa tôi dùng khoảng 2 muỗng cơm, vì chị
bạn tù của tôi phàn nàn là ... bụng tôi kêu lớn quá, chị không thể ngủ
được suốt đêm.
Suốt những ngày làm việc còn lại, an ninh xoáy
vào hai trọng tâm là cuốn "Cẩm Nang Xuống Đường" và lời kêu gọi "Xuống
Đường Kiểu Mới".
Họ cho tôi hay đây là cuốn cẩm nang chính thức
của đảng Việt Tân, do Nguyễn Hoàng Thanh Tâm phổ biến đến các đảng viên
và thân hữu, và như vậy, cáo buộc là tôi đã soạn cuốn cẩm nang này cho
đảng Việt Tân. Đồng thời, có nguồn tin khả
tín là tôi là thành viên vừa được kết nạp, cộng với những lời khen
ngợi, đánh giá cao của các đảng viên Việt Tân khác dành cho tôi như thể
một thành viên đầy tiềm năng, khiến họ hầu như chắc chắn tôi là thành
viên Việt Tân.
Tất cả những ai quen biết tôi đều biết rõ, tôi
soạn cuốn cẩm nang này là tự thân, và nhờ các anh chị trên toàn thế giới
chung tay trình bày cho mạch lạc. Ban biên soạn chúng tôi trân trọng
tặng cuốn cẩm nang này như một món quà làm hành
trang cho những bạn có nhu cầu xuống đường, trong đó tất nhiên có cả
Việt Tân. Tôi không thể cấm họ sử dụng và phổ biến.
Kinh gởi các anh chị Việt Tân, vì tính chất đặc
biệt nghiêm trọng trong vấn đề tham gia đảng chính trị tại Việt Nam, tôi
thiết tha mong các anh chị, dẫu đã nghiêm túc, càng nghiêm túc hơn nữa
trong việc cân nhắc đến sự an nguy của người
khác, nhất là những người không phải đảng viên Việt Tân. Khi sử dụng
tài liệu, hay tham gia một phong trào không phải do Việt Tân chủ xướng,
xin hãy nói rõ: Tài liệu này không phải do Việt Tân biên soạn, phong
trào này không phải do Việt Tân khởi xướng, những
cá nhân, tổ chứng biên soạn, khởi xướng không phải là thành viên Việt
Tân. Xin hãy làm điều này vì an nguy của những người dấn thân. Những
thông tin còn lại, tôi coi đó là thủ đoạn bịa đặt phủ đầu của an ninh
Việt Nam, nhưng nếu có thật thì đó cũng là một
điều rất đáng ngại.
An ninh rất quan tâm đến lời kêu gọi "Xuống
Đường kiểu Việt", họ hỏi ai đã tham mưu cho tôi ý tưởng này. Tôi cũng
khẳng khái trả lời: Là chính quân đội nhân dân Việt Nam, với lối đánh du
kích nổi tiếng thế giới. Các anh là bậc thầy của
việc lộng giả thành chân.
Sau nhiều buổi làm việc mà vẫn không khai thác
thêm được gì về tôi và các hoạt động của tôi, cũng như liệu có tổ chức
nào đứng sau lưng tôi, vì thật ra cũng chẳng còn gì hơn để mà khai thác,
họ yêu cầu, nói trắng ra là, tôi khai ra những
tổ chức, cá nhân khác, hiểu biết của tôi về họ. Về các tổ chức, tôi
được dịp chê bai tất tần tật rằng chỉ ồn ào, không có thực lực, chả làm
được gì.
Về cá nhân, tôi nói thẳng với họ: "Các anh bảo
em khai ra bạn bè rồi sẽ tha em, thì các anh cứ nhốt em luôn cho tiện,
khỏi cần khởi tố cho tốn tiền nhà nước. Em mà khai ra bạn bè thì những
ngày tháng còn lại của cuộc đời này, em sẽ sống
không bằng con chó! Em không cần cái tự do kiểu ấy."
An ninh hiểu tôi không nói đùa, và riêng việc
này tôi sẽ không nhân nhượng. Sẽ không có bất cứ lời khai nào từ tôi, họ
tất nhiên chuyển sang buộc tôi phải mở iPhone và iPad. Qua cung cách
của họ, tôi cũng hiểu riêng việc này họ sẽ không
nhân nhượng.
Phần 7: SONG PHƯƠNG CHỨ KHÔNG PHẢI ĐƠN PHƯƠNG
Anh an ninh tên Hùng bất chợt thản thốt: "Mấy ngày làm việc với em, chúng tôi chẳng thêm được gì mới!"
Vâng, làm sao có thể có thêm điều gì mới khi mà
các anh đọc cho em ghi lại từng câu, từng chữ. Nếu các anh có thời gian
coi lại bản cung, có lẽ sẽ thấy nó rất quen, bởi tất cả đều là lời cung
của chính các anh được em viết lại trong
"biên bản tự khai". Em ngồi trước mặt các anh, vốn không phải là một
tấm bản đồ để các anh nhìn vào đó mà tính đường đi, nước bước, em chỉ là
tờ giấy trắng, sở dĩ nó có đường, có lối, là do các anh vẽ nên cho em.
Giúp em hiểu cung cách làm việc, lối suy nghĩ,
lập luận, cả những khó khăn mà các anh mắc phải, những điều đã rõ, và
những thứ còn mơ hồ.
Có lẽ đến giờ, sau 6 phần tường trình, thì chắc
các anh đã hiểu, không thể có chuyện em không lường trước được việc một
lúc nào đó em phải mở iphone, iPad của mình.
Ngay khi có hiện tượng mất tích của tôi, iPhone,
iPad của tôi đã ở vào tình trạng báo mất. Ai đã dùng qua các sản phẩm
của Apple đều rõ tính năng này. Ngay khi cơ quan an ninh yêu cầu tôi kết
nối vào Internet để đăng nhập Facebook và
email thì ngay lập tức, toàn bộ dữ liệu của máy bị xoá sạch, thiết bị
quay trở về phiên bản ...chưa "đập hộp". Không những bị xoá trắng, mà
chỉ có Apple ID của chính tôi mới có thể mở được thiết bị chứ thiết bị
không thể dùng được với bất cứ Apple ID nào khác.
Và vào thời điểm đó thì toàn bộ mật khẩu của Apple ID, email, Facebook
tôi đều hoàn toàn không biết. Một người ở ngoài đã giúp tôi thay đổi
ngẫu nhiên tất cả các thông tin này.
Cơ quan an ninh tỏ ra lúng túng, không biết là
thực sự hay chỉ là động thái cân não nhau. Điều đó tôi không quy chụp.
Họ trần tình là trước đến giờ chưa từng gặp hiện tượng này, và hỏi đi
hỏi lại tôi đây có phải là phương thức và xu
hướng đấu tranh mới không. Nếu được, hãy để cho tất cả các thiết bị của
mình luôn luôn trong tình trạng kết nối khi khởi động, như vậy người
khác có thể giúp bạn thay đổi thông tin khi bạn không còn khả năng làm
điều này.
Không còn gì để điều tra làm rõ, thời gian còn
lại của những ngày tạm giam chỉ là lúc chúng tôi chia sẻ cho nhau, chân
tình và thẳng thắn, suy nghĩ của mình về đất nước, con người, trăn trở
ưu tư, và đâu sẽ là một tương lai, một lối
đi cho dân tộc.
Nhiều người quan niệm hỏi cung là an ninh hỏi,
bạn trả lời, nhưng thật ra, đó là một trao đổi song phương. Họ cố hiểu
bạn, và bạn cũng có thể tìm cách hiểu họ. Ở đâu có trao đổi, ở đó có
thông tin từ cả 2 chiều. Nếu không thể tránh,
thì chi bằng hãy sử dụng những cơ hội đối thoại này một cách có ích
nhất.
Tôi không biết mình đã tận dụng cơ duyên này hết
mức hay chưa, nhưng ít ra cũng không đến nỗi thụ động, và về cơ bản đã
rút ra được một số nhận định cho riêng mình.
Phần 8: HAI BẤT CẬP LỚN
Vẫn biết Việt Nam có cả một rừng luật, nhưng chỉ
toàn xài luật rừng, song tôi hy vọng đó là giữa cá thế với cá thể, giữa
những nhân viên điều tra khi đã tắt máy quay, gấp lại biên bản tự khai,
với những người có thể được coi là "kẻ thù
của chế độ". Nhưng sự việc thật sự trầm trọng hơn thế.
Sau 4 ngày tuyệt thực, tôi được tiếp chuyện với
người đại diện cao nhất của cơ quan điều tra. Tôi chịu không nhớ nổi
tên, chỉ biết cầu vai quân phục thể hiện cấp hàm đại tá (2 vạch, 4 sao
vàng), tầm ngoài 50, giọng miền Nam. Vị này hầu
như đã hoàn toàn tin rằng tôi là đảng viên Việt Tân.
Bất kể tôi phủ nhận thân phận đảng viên thế nào,
điều đó cũng không thực sự quan trọng. Theo pháp luật Việt Nam thì "án
tại hồ sơ" chứ không phải "án tại lời cung". Có nghĩa là, nếu hồ sơ "cấu
thành" anh là đảng viên Việt Tân, thì bất
luận anh có phải thật sự là đảng viên Việt Tân không, có khai nhận
không, điều đó cũng không quan trọng. Và, ngược với thế giới, anh có
trách nhiệm phải chứng minh cho cơ quan điều tra là anh vô tội.
Tôi để hai chữ "cấu thành" trong ngoặc kép là vì
quyết định "đủ cơ sở" hay "chưa đủ cơ sở" cấu thành là rất ...chung
chung mơ hồ. Vì vậy, khách quan mà nói, chỉ riêng "Án tại hồ sơ" thì
không phải bất cập, nhưng đi đôi với yếu tố chủ
quan trong việc định đoạt đã đủ hay chưa đủ cơ sở cấu thành hành vi thì
tạo nên một bất cập lớn.
Bốn chữ "án tại hồ sơ" vừa lạnh tanh, vừa ám
ảnh. Cái tên Hồ Duy Hải cứ lớn vởn trong đầu tôi như một câu hỏi lớn.
"Án tại hồ sơ", phải chăng chính vì thế mà biết bao nhiêu con người bị
đẩy vào vòng oan sai? "Án tại hồ sơ" biết bao nhiêu
người cha người mẹ phải lê lết kêu oan cho con mình.
"Án tại hồ sơ". Lạnh. Và ám ảnh.
Tuy hành vi của tôi chỉ là kêu gọi biểu tình ôn
hoà đòi hỏi chính phủ Việt Nam phải sớm có câu trả lời về vấn đề cá biển
chết bất thường ở miền trung, tinh thần đó thể hiện rõ trong cuốn "cẩm
nang xuống đường vì môi trường", tôi vẫn
bị quy kết vào tội "đe dọa an ninh quốc gia". Trong tất cả các tội hình
sự, chỉ riêng tội này là anh không cần có hành vi cụ thể, pháp luật vẫn
cho phép kết tội anh (!!)
Tội đe dọa an ninh quốc gia là tội duy nhất pháp
luật Việt Nam cho phép không cần cấu thành hành vi, chỉ cần cấu thành
hình thức là đủ cơ sở luận tội. Tức không cần anh có hành động nào nhằm
lật đổ chính quyền, chỉ cần anh thể hiện quan
điểm thôi thì pháp luật cũng cho phép luận tội anh với lập luận là nếu
hành vi lật đổ của anh mà thành công thì không còn cái chế độ này để
luận tội anh nữa. Và như thế, chỉ ở Việt Nam, hệ thống hành pháp có đủ
cơ sở pháp lý để nhấn chìm tất cả những tiếng
nói phản kháng.
Tôi nhớ khi em Kha, em Uyên, và những người bất
đồng chính kiến khác bị truy tố, lãnh sự quán Hoa Kỳ thường có những
thông cáo yêu cầu trả tự do ngay lập tức, vì "nhà cầm quyền Việt Nam
không thể đánh đồng việc thực hiện quyền tự do
ngôn luận một cách ôn hoà với hành vi đe dọa an ninh quốc gia" lúc đó
tôi nghĩ không còn gì có thể rõ ràng hơn như thế. Tuy nhiên pháp luật
Việt Nam cho phép đánh đồng! Và quy định về "cấu thành hình thức" như
chiếc thòng lọng thắt những người bất đồng vào
các điều 258 hay thậm chí 88 một cách hợp pháp.
Tôi từng nói, nền tư pháp và hành pháp Việt Nam
tuy đã có nhiều tiến bộ kể từ 1975, vẫn còn bị thế giới bỏ lại quá xa
phía sau, đơn cử như việc theo điều 46 BLHS, quy định người bị tạm giữ,
tạm giam có quyền tự bào chữa, nhờ người bào
chữa, hoặc thuê luật sư bào chữa, nhưng suốt thời gian tạm giữ, không
những cá nhân tôi đã không hề được bảo đảm, mà cơ quan an ninh còn khẳng
định "theo quy định của pháp luật, trước khi khởi tố thì sẽ cho gặp
luật sư ít nhất 1 lần (tất nhiên là với sự giám
sát chặt chẽ của cơ quan an ninh), còn có gặp được lần thứ 2 hay không
là tuỳ vào thái độ của bị can, bị cáo". Như vậy, chẳng những hầu như đã
cự tuyệt quyền có người đại diện của bị can, bị cáo, mà còn vi phạm
nghiêm trọng quyền riêng tư giữa thân chủ và
luật sư, một quyền được quốc tế công nhận.
Rõ ràng, những bất cập ở Việt Nam đã vượt ra khỏi giới hạn cá thể, nó là những bất cập ĐÃ THÀNH HỆ THỐNG.
Anh an ninh tên Minh nói vọng ra ngoài cửa sổ
phòng cung: "Hái cho cán bộ mấy trái mận!" Những người tù vui vẻ hăng
hái lấy sào, chọc 1 hồi rồi luồn những trái mận chín cây của trại B34
qua song sắt. Anh chậm rãi nói: "Đấy, em thấy đi
tù cũng vui, giá mà anh Thức của em cũng vui vẻ thế này, đường này ông
ấy lại đi tuyệt thực, đúng dở hơi!"
Phần 9: DÂY KẼM GAI ĐÂM NÁT BẦU TRỜI
Không thể so sánh "những người tù ngoài kia" với
các anh Thức, anh Điếu Cày, chị Tần, hay anh Đài. Một bên tù có tội,
một bên tù vô tội, một bên tù vì mưu lợi cá nhân, một bên tù vì hy sinh
bản thân, một bên tù vì xâm hại, một bên tù
vì kiến thiết. Làm sao có thể đòi hỏi những người bị cái chế độ này
tặng cho những bản án oan nghiệt để bảo vệ sự tồn vong của chính nó, có
thể vui vẻ lãnh án như những người tù khác! Tôi nhớ em Kha tôi từng
khẳng khái nói trước toà: TÔI TRƯỚC SAU VẪN LÀ MỘT
NGƯỜI YÊU NƯỚC, tôi chỉ chống sự độc tài của đảng cộng sản Việt Nam.
"Tôi trước sau vẫn là một người yêu nước..." Kha ơi!
An ninh chỉ tay ra ngoài cửa sổ: "Đấy, em về
Việt Nam rồi thì thấy đấy, người ta vẫn sống, sinh hoạt, làm việc bình
thường, có phải bị kìm kẹp như em bị tuyên truyền nhồi sọ đâu! Em đừng
nghe thông tin tuyên truyền một chiều rồi nghĩ
xấu cho nhà nước!"
Nếu hình tượng hoá, tôi cảm thấy mỗi cá thể như
một loại cỏ cây, và xã hội như một cánh rừng. Chỉ có điều, trên không
trung là một tấm lưới kẽm gai khổng lồ có tên gọi "đe dọa an ninh quốc
gia". Bên dưới tấm lưới, những người chấp nhận
thân phận cỏ dại vẫn sống. Nhìn ra ngoài cửa sổ, đời sống vẫn tấp nập
gọi mời. Tấm lưới vẫn để cho những cây lùm, cây bụi được sống thoải mái.
Những người chấp nhận thân phận luồn cúi, sống khom lưng cúi đầu để
vươn lên vẫn có cơ hội đứng cao hơn vạn kẻ. Và
tấm lưới, trở thành công cụ tốt của các loại dây leo, những người có
thể bám vào pháp luật để hưởng ánh mặt trời, che cả bầu trời. Còn những
con người có tầm vóc, trí tuệ, muốn được vươn cao vào bầu trời tự do,
khoáng đạt, tất nhiên sẽ bị tấm lưới kẽm gai
đâm cho rách rưới, đớn đau.
Khi các anh nói hãy nhìn ra ngoài kia, để thấy
cuộc đời vẫn thở, tôi chỉ thấy những dây kẽm gai vô hình đâm nát cả bầu
trời tự do. Tấm lưới ấy đã khiến một số cây khuất phục, nhưng nhiều
những cây khác vẫn mạnh mẽ vươn lên.
Các anh nói "Đất nước này còn nhiều bất cập,
chưa hoàn hảo, nhưng nó đang tốt lên từng ngày". Tôi bảo các anh ấy,
không cần phải so sánh với Âu, với Mỹ, hãy nhìn sang người láng giềng
Thái Lan, tố chất người Việt hơn hẳn người Thái,
mới 50 năm trước ta bỏ xa Thái Lan, 50 năm sau, cái thằng có tố chất
thua xa mình lại bỏ mình xa lắc! Các anh vẫn nói đất nước tốt lên từng
ngày, nhưng so với sự tiến bộ chung của toàn khu vực, các anh có thấy
xấu hổ không? Câu hỏi này, một lần nữa rơi vào
im lặng.
Khi bị giam lỏng trong khách sạn Kim Lợi, tôi
được biết Sài Gòn sắp có lễ hội trái cây an toàn diễn ra ở 1 khách sạn
hay siêu thị nào đó. Nghe cái tên thôi đã thấy bi hài. Chắc chỉ có ở
Việt Nam mới có cái gọi là lễ hội trái cây ...
AN TOÀN! Có những thứ đã ăn vào tiềm thức, các anh có nhìn đấy, có
trông đấy, mà không còn THẤY gì nữa! Tôi không trách các anh.
Anh khẳng định cơ chế là tốt, chỉ là một số cá
nhân chưa tốt, có những con sâu làm rầu nồi canh, nhưng những cá nhân
này sẽ từ từ bị loại bỏ. Tôi cho rằng anh hơi quá lạc quan. Nếu chỉ là
một số con sâu làm rầu nồi canh, thì đảng của
các anh đã không đem tham nhũng vào vấn nạn quốc gia, và xem đó là một
trong 4 nguy cơ lớn nhất ảnh hưởng đến sự tồn vong của chế độ. Nói đến
đây thì tôi nghĩ, cũng sâu, cũng canh, nhưng có lẽ là 1 nồi canh nhung
nhúc sâu thì đúng hơn. Tôi ít nhiều tin vào
nỗ lực, hay nguyện vọng, muốn loại bỏ những con sâu hại dân hại nước
của anh, nhưng làm sao anh dám chắc tốc độ bắt sâu của anh nhanh hơn tốc
độ sâu dòi nảy nở sinh sôi ra?
Anh nói được những cán bộ tha hoá chỉ là những
con sâu, nhưng lại một mực khẳng định những người làm dân chủ tha hoá là
phần đông nếu không muốn nói là hầu hết. Anh nói được chúng tôi bị
thông tin tuyên truyền 1 chiều, nhưng lại nghĩ
các anh thì không thế! Tôi bảo thật, hãy tỉnh đậy đi! Trước khi không
còn có thể tỉnh lại được nữa!
Đưa tôi ra máy bay là 2 nhân viên an ninh Hùng
và Đại, 2 trong số 4 người chịu trách nhiệm chính trong vụ án của tôi,
trong vô thức đã hồ hởi chia sẻ "chỉ khi đưa người đi tụi anh mới được
đi vào cổng quốc tế thế này! Cả cuộc đời anh
chưa lần nào xuất ngoại!" Sau tôi mới biết, nếu đã làm an ninh điều tra
thì không được phép xuất ngoại, trừ phi có công tác (thường là công tác
do thám), chả trách các anh có tầm nhìn rất hạn hẹp. Vậy thì em sẽ bay
đi khắp thế giới và tả lại cho các anh nghe,
hy vọng các anh biết ngoài kia, những con người không mang căn cước
Việt họ có đời sống thế nào để biết trào nước mắt cho số phận của người
Việt Nam mình.
Phần 10: HÀNH TRÌNH CHO NHỮNG NGÀY SAU
Xin mượn lại tiêu đề của phần đầu để đặt cho
phần cuối, như một cái kết mở, vì đây thực sự là một chuyến đi mang tính
chất khai phóng đối với bản thân tôi.
Cho em gởi lời cảm kích đến các anh chị của Tập
Hợp Dân Chủ Đa Nguyên, đã khẳng khái đề nghị nếu có nhu cầu, sẽ sẵn sàng
thanh minh cho tin đồn em là thành viên của Tập Hợp. Em cảm thấy không
cần thiết, phần vì chính quyền không gán
ghép em vào tội ấy, và phần vì, chỉ cần có thiện chí như thế, với em,
đã là quá đủ. Em cảm ơn.
Một số người trách tôi sao nỗ lực về vào lúc
này, vì đây hoàn toàn không phải là "trận cuối" để mà phải "hy sinh" như
thế. Tôi chỉ cười. Sống trên đời, mỗi người có một nguyên tắc. Và
nguyên tắc của tôi là trừ phi bất khả kháng, không
ngồi chốn an toàn xúi người khác xung phong. Tôi nhớ nhà thơ Chế Lan
Viên từng viết về cuộc tổng tiến công 1968:
Mậu Thân 2.000 người xuống đồng bằng
Chỉ một đêm, còn sống có 30
Ai chịu trách nhiệm về cái chết 2.000 người đó?
Tôi!
Tôi - người viết những câu thơ cổ võ
Ca tụng người không tiếc mạng mình
trong mọi cuộc xung phong.
Một trong ba mươi người kia ở mặt trận về sau mười năm
Ngồi bán quán bên đường nuôi đàn con nhỏ
Quán treo huân chương đầy, mọi cỡ,
Chả huân chương nào nuôi được người lính cũ!
Ai chịu trách nhiệm vậy?
Lại chính là tôi!
Người lính cần một câu thơ giải đáp về đời,
Tôi ú ớ.
Người ấy nhắc những câu thơ tôi làm người ấy xung phong
Mà tôi xấu hổ.
Tôi chưa có câu thơ nào hôm nay
Giúp người ấy nuôi đàn con nhỏ
Giữa buồn tủi chua cay vẫn có thể cười
Suốt mười năm lặng lẽ, âm thầm đi bên cạnh những
đổi thay, chưa một lần tôi dám lên tiếng kêu gọi mọi người xuống đường.
Lương tâm không cho phép tôi làm việc ấy. Nhưng lần này, vì tính chất
quá nghiêm trọng của sự việc buộc tôi phải
lên tiếng, và ngay khi lên tiếng kêu gọi, tôi đã biết mình phải chuẩn
bị hành trang cho một chuyến đi ... không tốn nhiều tiền khách sạn. Và
tôi đi, cũng chính bởi "đây không phải là "trận cuối" nhưng chính xác là
thời điểm của MỘT KHỞI ĐẦU mới cho một chặng
đường mới. Một hành trình cho những ngày sau.
An ninh đã hỏi tôi: "Vậy thì theo em, tổ chức
nào mới thực là kẻ thù của chế độ?" Tôi trả lời: là chính những sai trái
nảy sinh trong nội tại các anh, quất lên đất nước những lằn roi tụt
hậu. Ngày nào chính phủ các anh còn chống chế
và đổ lỗi cho một đối tượng nào đó, ngày đó các anh còn xác định sai kẻ
thù. Sự chậm trễ trong việc kết án kẻ thù đích thực chỉ làm trầm trọng
thêm sự việc.
Còn với các bạn, tôi xin mượn lại lời của một
bài viết cũ: sẽ không ai trách nếu bạn chỉ mưu cầu một cuộc sống bình
yên, ai cũng vậy. Nhưng VN còn lại gì? Cho bạn, cho tôi, cho con cái
chúng ta? Đồi trọc, rừng thưa, tài nguyên cạn kiệt,
thực phẩm, nguồn nước ngày một công khai nhiễm độc. Nhìn xa hơn giáo
dục tê liệt, y tế tụt hậu, đạo đức chỉ còn là món hàng xa xỉ. Ngoài khơi
ngoại bang hằm hè thôn tính, trong đất liền chính phủ nhắm mắt bịt tai
trước nhu cầu sống còn của gần một trăm triệu
con người. Có ai đó nói đùa "đến cả muốn ăn không khí trừ cơm cũng
không còn được nữa!" Đùa mà đau ...
Sẽ không ai trách khi bạn chỉ muốn bình yên,
nhưng nếu hôm nay an phận, bạn trả lời tôi đi, ta còn lại gì để bình yên
sống những ngày sau? Tấm lưới kẽm gai đang mỗi ngày bị chọc thủng. Chọn
làm người tự do hay chọn sống cúi đầu là quyền
của các bạn, nhưng sự tự do chưa bao giờ là miễn phí. Và nơi nào càng
hiếm, thì nơi đó nó càng đắt đỏ.
Tất cả chúng ta, dẫu chọn lựa thế nào đi chăng nữa, đều phải ĐỨNG LÊN VÀ ĐI TIẾP vì cuộc sống không ngừng lại ở ngày hôm nay.
Gởi các anh an ninh Hùng, Minh, Đại, Vũ, anh
Thành và anh Chỉnh: Nếu một ngày, ai trong các anh quyết định cởi quân
phục để trở về với dân, chắc chắn sẽ có 1 tấm thảm bay đưa anh đến những
mảnh đất, những dải nước, những chân trời mới
để từ đó, anh có thể khám phá chính quê hương mình từ một góc nhìn
khác, một lăng kính khác. Người ta bảo "trải nghiệm", tức chỉ có thể
"trải" mới có thể "nghiệm" một cách đủ đầy, như chính chuyến đi này của
em.
Trân trọng.
(Hết).
